Οἱ Ἀλεξανδρινοὶ, οἱ ἀρχαῖοι μας

Κόσμος πνευματικὸς

Τοῦ Σπυρίδωνος Σ. Ζέγκου
15 Νοεμ. 1997

Heroism, heroic, heroine, heroin, herpes, hesperis, Hesperos, hetaera, Hellenic, heuristic, heterodox, horologe, horoscope, horizon, Horatio, hormone, hexameter, hibiscus, hierophant, hierarchy, Hermes, Heraclitos, Hippocrates, hectic, hexad, heptahedron, hendeca-, hecatolitre, hepatic, hemisphere, haemato-, Helvetia, hebraic...

Το δασύ πνεύμα δεν είναι hαπλώς ένα σημαδάκι που μπορεί να παραλειφθή, αναλόγως τα γούστα. Είναι ένα φώνημα ενσωματωμένο στη γραφή της ανθρωπότητος, από των Ρωμαίων και εφ'εξής. Κι αν δεν το μαθαίνουμε στα hελληνικά σχολεία, θα το μάθουμε στα hεσπερινά, hόταν μας στείλουν για ανώτερη μαθητεία.

Ο hελληνισμός δεν είναι ιδιωτική μας hυπόθεση για να παίζουμε ανέξοδα τις μεταρhρhυθμίσεις.

---

[...] Ευχαριστώ που κρατώντας το αρχικό μου κείμενο μου επιτρέπεται ευκαιρία να διορθώσω:
«μεταρhρhυθμίσεις»
μεταρρhυθμίσεις--το πρώτο ρώ ψιλούται. Έχω καιρό να διαβάσω Παπαρρhηγόπουλο, που είν' επιμελής και σ' αυτά. Ξεσυνηθίσαμε...

[...] Ποιός μίλησε για ιεροσυλία; Εγώ αναφέρομαι σε απλή και επίμονη ανορθογραφία, που δεν αναιρεί την ιστορική γραφή των λέξεων. Η σχέση της νέας ελληνικής προς την μητέρα γλώσσα είναι συνεχής, δεν συγκρίνεται επιτυχώς με της ιταλικής και της ισπανικής προς την ελληνική, ούτε καν προς τη λατινική. Το δασύ πνεύμα, παρά την... προγραφή, τη διαβολή και την καταδίωξη, εξακολούθεί να υπάρχει στη νέα ημών γλώσσα, και κανείς δεν το θρηνεί "νοσταλγικά ή πολιτικάντικα" όπως νομίζετε. Η ύπαρξή του μαρτυρείται στο λόγο με την αλλοιωτικήν επίδραση που πάντα έχει επί των ακολουθούντων συμφώνων: Εφ' άπαξ--και όχι επ'άπαξ... Και ασφαλώς με τα πρώτα βήματα που κάμνουν τα προσχολικά χελιδονάκια στου Στρατηγάκη, ή όπου αλλού στη γειτονιά τους, για τα Αγγλικά τους, το δασύ πνεύμα, το επί τόπου απαγορευμένο, εμφανίζεται και τυπωμένο στα βιβλία τους, για να τα συνοδεύει εσαεί...

---

[...] έγραψε:
«Κι εμένα μου άρεσαν και μου αρέσουν -νοσταλγικά πια- οι τόνοι και τα πνεύματα. Αλλά δεν έχω συναντήσει μια *ικανοποιητική* απάντηση στο επιχείρημα ότι οι αρχαίοι δεν τα είχαν.»

Αναφέρεσαι προφανώς στην κλασσική εποχή, δ', ε' αιών πΧ, που από γλωσσικής απόψεως ήταν ακόμη ηφαιστειώδης και κοσμογονική, γλώσσα μαγματώδης, γραμματική ακαταστάλαχτη και αταξινόμητη. Θυμάσθε πώς διαβάζεται το Ε ή το Η στις επιγραφές της εποχής; Θυμάσθε την ποικίλη και ασταθή φωνητικότητα των επιγραφών επ' αγγείων; Η τυπική περιφρόνηση του κατεστημένου προς ώρας, προς τους Αλεξανδρινούς φιλολόγους, που πρώτοι εποίησαν γραμματική, τακτοποίησαν "τες κλίσεις και την προφορά" και ρύθμισαν τη φωνητικήν αξία των γραμμάτων και των σημείων της γραφής, είναι και άδικη και άτοπη: Από πλευράς φιλολογικής, η Αλεξάνδρεια είναι χρόνος κλασσικός, αυτή είναι "οι αρχαίοι", που όχι μόνο είχαν τόνους και πνεύματα, αλλά τα εφηύραν, ως αναγκαία προς ταξινόμησιν και διδασκαλίαν της γραμματικής, δηλαδή της γλώσσης. Και -τί περίεργο!- σκοπός τους ήταν να διευκολύνουν τους νέους και τους νεήλυδες του ελληνισμού των νέων χωρών...
Καλή ώρα...

Σπύρος Ζέγκος