Ἄγγελος Ἐλεφάντης καὶ Σπύρος Μοσχονᾶς

Ἡ τραγελαφικότης τῆς κατὰ τῶν «ἐθνικιστῶν» κινδυνολογίας τοῦ κ. Μοσχονᾶ, φθάνει μέχρι τοῦ σημείου, καὶ ὁ Ἄγγελος Ἐλεφάντης ἀκόμη, ἐκδότης τοῦ περιοδικοῦ «Πολίτης», τακτικὸς ἀρθρογράφος τῆς ἐφημερίδος «Αὐγὴ» καὶ πολιτευτὴς τοῦ Συνασπισμοῦ τῆς Ἀριστερᾶς, νὰ χαρακτηρίζεται περίπου... ἐθνικιστής! (Καὶ αὐτὸς ἐπίσης, ἀγωνίζεται γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα! Ὅλοι... «ἐθνικιστές», τελικῶς (καθόλου παράδοξο· Ἕλληνες εἴμαστε, τὴν γλωσσική μας κληρονομιά φροντίζουμε καὶ ἀναδεικνύουμε), καὶ ὁ κ. Μοσχονᾶς μόνος του, νὰ πολεμᾶ τὰ φαντάσματα...)

Ἐδῶ, λοιπόν, δὲν μπορῶ παρὰ νὰ γίνω ἐγὼ... πολυπολιτισμικός, καὶ νὰ ἀνακράξω καγχάζοντας: I rest my case!

Μία ἐνδιαφέρουσα ἀνάπτυξη τῶν θέσεών του γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα κάνει ὁ κ. Ἐλεφάντης στὸ περιοδικὸ «Ὑφος», τ. 9-10, χειμὼνας 2000-2001 (ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα «Κυριακάτικη Αὐγή», 14 Ἰαν. 2001).

Τὰ ὑπόλοιπα τὰ διηγεῖται ὁ Γιῶργος Καραμπελιᾶς, στὸ ἐξαιρετικὸ βιβλίο του «1922 - χιλιαεννιακοσιαεικοσιδυο: Δοκίμιο γιὰ τὴ νεοελληνικὴ ἰδεολογία» (ἐκδ. «Ἐναλλακτικὲς ἐκδόσεις», 2002):

Εις σε προστρέχω τέχνη της ποιήσεως

[...]

Σήμερα μπορεί να θεωρηθεί παράδοξο -δεδομένης της υστερικής ευρωλαγνείας του μεγαλύτερου μέρους της ελληνικής αριστερής διανόησης- ωστόσο είναι αλήθεια ότι η θετική επανεκτίμηση της λαϊκής και εθνικής μας παράδοσης αποκτάει μαζικό χαρακτήρα, στη δεκαετία του ‘60, με φορέα την Αριστερά και την προοδευτική διανόηση της εποχής, η οποία επιστρέφει στις ρίζες της βυζαντινής παράδοσης, της αγιογραφίας κ.λπ. Η αντίδραση στη σταλινίζουσα σοβιετολαγνεία θα εκφραστεί με την επιστροφή στο εγχώριο και το «λαϊκό».

[...]

[Ὡστόσο, σήμερα...] Οι εκσυγχρονιστές της Αριστεράς θα μεταβληθούν σε πρωτοπορία του εγχειρήματος της επιβολής μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας χωρίς ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά, ενός φανταστικού έως ανύπαρκτου, «ευρωπαϊκού έθνους» - ή, ίσως, υπαρκτού μόνον για τους κατά σύστημα αρδευόμενους από τα ευρωπαϊκά προγράμματα. [79]

Ματαίως θα προσπαθούν όσοι παραμένουν πιστοί στο αρχικό «ευρωκομμουνιστικό» πείραμα να αντισταθούν στη «λαίλαπα» του εκσυγχρονισμού. Παραδειγματική η περίπτωση του περιοδικού Πολίτης και του εκδότη του, Άγγελου Ελεφάντη, που θα επιχειρεί να συντηρήσει την ελληνοκεντρική παράδοση του ΚΚΕ-Εσωτερικού, τη στιγμή που η συντριπτική πλειοψηφία των κατά καιρούς συνεργατών του περιοδικού θα σαλπίζει την έλευση των «νέων καιρών». Θα επιμένει στο πολυτονικό και την υπεράσπιση της ελληνικής γλώσσας και θα χαρακτηρίζεται συντηρητικός από παλιούς συντρόφους και «μαθητές» του:

[Γράφει ὁ Ἄ. Ἐλεφάντης] Στο προηγούμενο άρθρο μου είχα σημειώσει ότι «αυτού του είδους η πρόβλεψη -για το ζοφερό μέλλον των εθνικών γλωσσών- συνάδει με τις ανάλογες προβλέψεις για την έκπτωση του έθνους-κράτους -η αναφορά μάλιστα στην κεντρικότητα του κράτους-έθνους θεωρείται αναχρονισμός, κρατισμός, εθνικισμός [ ] Κι έτσι τα περί αγγλικών ως δεύτερης επίσημης γλώσσας αποκτούν την πολιτική τους και την ιδεολογική τους σημασία, που δεν είναι άλλη από την προσαρμογή στα προτάγματα και τις πολιτισμικές ισοπεδώσεις που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση κι ένας χαώδης κοσμοπολιτισμός.

Αυτοί ωστόσο οι «αμετανόητοι εκκεντρικοί» του μέλλοντος [ ] και διάφοροι άλλοι μη εκσυγχρονιζόμενοι πρέπει, [ ] να στιγματιστούν ως αναχρονιστικοί, αρχαιόπληκτοι, ιδεοληπτικοί. [ ] Ιδού ένα έξοχο δείγμα αμαλγάματος, καμωμένο από το φίλο Σπύρο Μοσχονά, καθηγητή γλωσσολογίας στο τμήμα ΕΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γράφει: «όλοι έχουν άποψη [για τη γλώσσα] -όχι μόνο η κα Διαμαντοπούλου. Άποψη έχει ο γραφικός κ. Σαρτζετάκης, ο ημιμαθής κ. Πολύδωρας [Σημ. Καλλιμάχου: πάντοτε ὑβριστὴς ὁ ἀνάγωγος Μοσχονᾶς], η Ορθόδοξη Εκκλησία και οι νεοορθόδοξοι ταγοί της, οι διάφοροι όμιλοι συνταξιούχων [Σημ. Καλλιμάχου: καὶ ἡλικιακὸς ῥατσισμὸς;!] για την προάσπιση ή τη διεθνοποίηση της ελληνικής, οι ακαδημαϊκοί [Σημ. Καλλιμάχου: Κατὰ τὸν κ. Μοσχονᾶ, καὶ αὐτὴ ἡ Ἀκαδημία Ἀθηνῶν εἶναι ἀναρμοδία εἱς ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα! Ὦ, θεοί! Ὅμως, κατὰ αὐτὸν τὸν Ἱδρυτικὸ Νόμο 4398/1929 (Συντακτικὴ Ἀπόφασις περὶ Ὁργανισμοῦ τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν), «[...]η ίδρυσις της Ακαδημίας εν Ελλάδι είναι Εθνική ανάγκη εκ των μεγίστων, όπως φωτίζη και χειραγωγή τας δημοσίας υπηρεσίας, μελετά και κανονίζη τα της Εθνικής ημών γλώσσης, παρασκευάζη και συντάσση και δημοσιεύη την Γραμματικήν, το Συντακτικόν και τα Λεξικά αυτής, ερευνά και εκδίδη ακριβώς τους μεγάλους Έλληνας συγγραφείς, μελετά και τελειοποιή την δημοσίαν εκπαίδευσιν, σπουδάζη και αποκαλύπτη την φύσιν της Χώρας[...]» Ἔλεος, κ. Μοσχονᾶ! Δὲν εἶναι τσιφλίκι δικό σας ἡ Ἑλληνικὴ Γλῶσσα!], οι «επίλεκτοι των ΜΜΕ», καλλιτέχνες, συγγραφείς και γραφιάδες, όλοι όσοι δηλώνουν ότι γλώσσα τους δόθηκε η ελληνική. Άποψη έχουν οι προγονόπληκτοι, οι αρχαιολάτρες, οι νεκρόφιλοι, οι κρυπτοκαθαρευουσιάνοι, οι νεοσυντηρητικοί της Αριστεράς» (Καθημερινή, 16 Δεκ. 2001). Υπογράμμισα εγώ ο ίδιος το «νεοσυντηρητικοί της Αριστεράς». Δεν ξέρω αν ο Σ. Μοσχονάς με κατατάσσει σ' αυτούς. Εγώ πάντως κατατάσσω οικειοθελώς, και εν γνώσει των συνεπειών, τον εαυτό μου στους «νεοσυντηρητικούς της Αριστεράς», διότι θέλω να συντηρηθεί η δυνατότητα των Νεοελλήνων να γράφουν και να μιλούν τη γλώσσα τους, να την καλλιεργούν και σ' αυτή τη γλώσσα να διατυπώνουν τα όποια δημιουργήματά τους, σ’ αυτήν να επικοινωνούν και να εκφράζονται. [80]

Πρόκειται για έναν διάλογο εξόχως διαφωτιστικό! Ο Ελεφάντης, μέσα από την ανάπτυξη της αντιπαράθεσης οδηγείται -κυριολεκτικώς- στην κατεδάφιση του ιδεολογικού οικοδομήματος της εκσυγχρονιστικής Αριστεράς, η οποία επικεντρώνεται στην επίθεση στο έθνος-κράτος («η αναφορά στην κεντρικότητα του έθνους-κράτους θεωρείται αναχρονισμός, κρατισμός, εθνικισμός»), στην αποκάλυψη των στόχων της κας Διαμαντοπούλου, και των περί αυτήν, ως προς την ελληνική γλώσσα («η προσαρμογή στα προτάγματα και τις πολιτισμικές ισοπεδώσεις που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση»).

Ο καθηγητής γλωσσολογίας Σ. Μοσχονάς ακολουθεί τη συνήθη τακτική των «εκσυγχρονιστών»: όποιος αντιδρά στο ζήτημα της γλώσσας είναι «νεκρόφιλος», «αρχαιολάτρης» ή, στην καλύτερη περίπτωση, «νεοσυντηρητικός της Αριστεράς». Η ίδια τακτική ακολουθείται από τους ομοϊδεάτες του σε όλα τα ζητήματα που τέθηκαν στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια: Τον Οτσαλάν υποστήριζαν αυτοί που «υβρίζουν την Ελλάδα», τη Γιουγκοσλαβία από τις Νατοϊκές επιδρομές υπεράσπιζαν οι «οπαδοί του Μιλόσεβιτς», της ΕΟΚΑ υπεραμύνονται οι «Γριβικοί» κ.ο.κ.

Ο Ελεφάντης είναι εύστοχος στις διαπιστώσεις του. Ωστόσο η μεταφυσική της «Αριστεράς» την οποία καλλιεργεί εδώ και σχεδόν τριάντα χρόνια ο χώρος του ΚΚΕ Εσωτερικού, και κατ’ εξοχήν το περιοδικό Πολίτης, σύμφωνα με την οποία αρκεί να δηλώνεις «αριστερός» για να αφέονται όλες σου οι αμαρτίες, παρήγαγε διαστρεβλώσεις και είχε αρνητικές συνέπειες για ολόκληρη τη μεταπολιτευτική περίοδο [81]. Σε μία περίοδο κατά την οποία η κοινωνική σύνθεση της «ανανεωτικής πτέρυγας» της Αριστεράς έγινε, τουλάχιστον, μεσοστρωματική [82], η επιμονή στην εξύμνηση της «Αριστεράς» χωρίς τις αντίστοιχες κοινωνικές πρακτικές, λειτουργούσε μάλλον ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για οποιαδήποτε μικρή -ή ενίοτε και μεγάλη- διαπλοκή. Συστηματικές δημοσιεύσεις άρθρων σε έντυπα της ανανεωτικής Αριστεράς συγκροτούσαν τον καλύτερο «φάκελο» για τους μελλοντικούς Πανεπιστημιακούς και εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες εγκαινίασαν την καριέρα τους μέσα από δημοσιεύσεις σε έντυπα του «χώρου».

[...]

Σημαία τους, η πάλη κατά του «σκοταδισμού», ο «εκσυγχρονισμός», - κατά περίπτωση «προοδευτικός ή αριστερός» αλλά πάντα εκσυγχρονισμός, πρόοδος, ποτέ «συντήρηση». Εξαφάνιση κάθε ταυτότητας εκτός από τη... δική τους, του «Αριστερού», του προοδευτικού, του εκσυγχρονιστή. Όλα τα άλλα, οποιαδήποτε αναφορά σε παράδοση, είναι συντηρητισμός. Η «συντήρηση» της γλώσσας, του περιβάλλοντος, της ιστορικής μνήμης, είναι «αναχρονισμοί» μπροστά στον «χρόνο» της νεωτερικότητας και των Χρηματιστηρίων που τρέχει και καταβροχθίζει τα πάντα. Ιδού ένα μέρος της απάντησης του Σ. Μοσχονά στον Ά. Ελεφάντη:
Δεν γνωρίζω αν ο Ά. Ελεφάντης υιοθετεί τη γλωσσική συντήρηση ως τη μόνη γλωσσική πολιτική. Συμβάλλει όμως με το άρθρο του στη διάδοση της παρωχημένης πεποίθησης ότι η εξάπλωση μιας ξένης γλώσσας, της αγγλικής εν προκειμένω, αποτελεί κίνδυνο για τις εθνικές γλώσσες και λειτουργεί ανταγωνιστικά προς την καλλιέργεια της μητρικής. Η εικόνα της αποκάλυψης που περιγράφει (μια κοινωνία που μιλάει «τεχνοαγγλικά») εντάσσεται απολύτως στη λογική της γλωσσικής συντήρησης. Είμαι βέβαιος πως δεν ήταν στις προθέσεις του φίλου Ά. Ελεφάντη να τροφοδοτήσει το σύνδρομο «αμύνεσθαι περί πάτρης», σύνδρομο που οι αντιδράσεις στην πρόταση Διαμαντοπούλου έφεραν με έμφαση στο προσκήνιο. [83]

Η υπογράμμιση είναι σαφής: κάθε υπεράσπιση της γλώσσας κινδυνεύει να καταλήξει σε «υπεράσπιση της πατρίδας», πράγμα που αποτελεί έγκλημα καθοσιώσεως για κάθε συνεπή «Αριστερό», δηλαδή... εκσυγχρονιστή. [Σημ. Καλλιμάχου: !!!] Και για να μην έχουμε καμία αμφιβολία για τους στόχους των Αριστερών γλωσσολόγων, ας δούμε πώς ορίζει τη γλωσσική συντήρηση ο κος Μοσχονάς στο άρθρο του στην Καθημερινή: «ο όρος συντήρηση κυριολεκτεί: η γλωσσική συντήρηση συμπυκνώνεται στην προσπάθεια ακριβώς να συντηρηθεί η ελληνική γλώσσα» [84]. Προφανώς θα έπρεπε να αφεθούν ελεύθεροι οι «νόμοι της αγοράς» για να την εξοντώσουν. Κάθε πρόσκομμα, κάθε ανάχωμα σε αυτούς, είναι συντηρητισμός.

[...]

Γι’ αυτό και οι πιο γνήσιες ψυχές αυτής της χώρας προστρέχουν τόσο συχνά «στην τέχνη της ποιήσεως».

Όμως, διανοούμενοι, εφημεριδογράφοι, πολιτικοί, ατάλαντοι λογογράφοι, σπανίως δε, και σημαντικοί αλλά ιδεοληπτικοί διανοούμενοι, δεν αρκούνται στην εξουσία την οποία κατέχουν. Αισθάνονται πως απειλούνται. Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ θα αναφερθεί στον «εθνοκεντρικό» Βελουχιώτη ως πιθανό σύμβολο της «ογκούμενης ελληνικής ακροδεξιάς» (sic!) [96], ο Γιάννης Γεράσης στον ελληνοκεντρικό μυστικισμό του Σεφέρη και την υποκατάσταση της «Μεγάλης Ιδέας» από τη «Λαϊκή ψυχή» και την αναφορά στον Μακρυγιάννη ή τον Θεόφιλο, τέλος ο Τάκης Καγιαλής θα μιλήσει για τον «έρποντα» φασισμό των Ελλήνων υπερρεαλιστών!
Και πράγματι, «είναι μία στάσις, νιώθεται», αφού, καθημερινά, αδιάκοπα, βομβαρδίζονται από τη νεοελληνική ιστορία και τέχνη, ανοίγοντας το ραδιόφωνο τους, συνωστιζόμενοι στα μουσεία για τους «θησαυρούς του Αγίου Όρους», ξεφυλλίζοντας μια ποιητική συλλογή του Σεφέρη ή του Καβάφη, θαυμάζοντας τους πίνακες του Τσαρούχη ή του Εγγονόπουλου· καθημερινά νιώθουν ως απειλή την παρουσία του Μακρυγιάννη και του Βελουχιώτη [97] καθώς και την καταφυγή των νέων σε σύμβολα όπως το '21 και η Αντίσταση. Όλα τούτα έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις ιδέες που εκφέρουν στα Πανεπιστήμια, με τα κοινωνιολογικά και φιλοσοφικά πονήματα που αναμεταδίδουν στους φοιτητές τους, σε αντίθεση με τη θεματική των εντύπων των περιοδικών και των εφημερίδων τους· έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα εκπονούμενα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και με τα ξένα Πανεπιστήμια στα οποία προστρέχουν για να προσλάβουν ένα ελάχιστο κύρος. Επί τέλους, σε πλήρη αντίθεση με τον καθημερινό «εκσυγχρονισμό» τον οποίο ψελλίζουν.
Η τέχνη, η Αντίσταση, η «ελληνική ψυχή», τους διαφεύγουν ακόμα, και η «ελληνοκεντρική» ιδεολογία απειλεί διαρκώς να εισβάλει και στα δικά τους χωράφια! Γι' αυτό και νιώθουν να πολιορκούνται από τον «ελληνοκεντρισμό», έστω και αν κυβερνούν!

------------
[79] Ο «ευρωκομμουνισμός», που θέλησε να είναι πλησιέστερος σε μια ελληνική-ευρωπαϊκή εκδοχή του κομμουνιστικού κινήματος, σε αντίθεση με το «ρωσοκεντρικό» φρόνημα του ΚΚΕ, θα εκφυλιστεί σε απλό ευρωπαϊσμό και δυτικολαγνεία ενώ, αντίστροφα, η ρωσοτραφής ιδεολογία του παραδοσιακού ΚΚΕ θα το οδηγήσει, έστω in extremis, πιο κοντά στην «ανατολική» παράδοση και την ορθόδοξη ψυχή του ελληνισμού, όταν πλέον θα έχει χάσει κάθε νόημα η προσκόλληση σε κάποιο κρατικό ρωσικό μόρφωμα με ιδιαίτερα συμφέροντα. Δεν είναι τυχαίο εξ άλλου πως, σε ολόκληρη τη νεώτερη ιστορική διαδρομή μας. το «ρωσικό» κόμμα, από τον Λάμπρο Κατσώνη έως τον... Άρη Βελουχιώτη, θα βρίσκεται πιο κοντά στην ελληνική ιδιοπροσωπία.

[80] Α. Ελεφάντη «Νεοσυντηρητικός της Αριστεράς». Η Κυριακάτικη Αυγή, 23.12.2001.

[81] Πέρα από το ότι οδήγησε και σε πολιτικά σφάλματα: αδυναμία κατανόησης του «πολυσυλλεκτικού» ΠΑΣΟΚ και υπέρμετρη αλαζονεία των «αριστερών φωτισμένων».

[82] Εντυπωσιακό, για παράδειγμα ήταν το γεγονός ότι ένα κόμμα όπως ο Συνασπισμός, με 3,2% των ψηφοφόρων στις εκλογές του 2000 περιλάμβανε σχεδόν το 20% των παικτών του Χρηματιστηρίου και ότι πλέον τα υψηλότερα εκλογικά ποσοστά του τα συγκεντρώνει στα βόρεια προάστια των Αθηνών.

[83] Επιστολή του Σπύρου Μοσχονά στην Αυγή, 13/01/2002.

[84] Σπύρος Μοσχονάς «Ηθικός πανικός και γλωσσική συντήρηση», Η Καθημερινή, 16.12.2001.

[96] Βλέπε Άρδην, τ. 11.

[97] Το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, Άρης ο αρχηγός των άτακτων, θα γίνει μπεστ-σέλερ στην ελληνική αγορά του βιβλίου.