Μὲ ἀφορμὴ τὴν συζήτησι γιὰ τὴν «λογοκλοπὴ» τοῦ Χάρη Βλαβιανοῦ (διαβᾶστε ἐπίσης τὴν ἀπάντησι τοῦ Χάρη Βλαβιανοῦ, καθὼς καὶ τὸ ἐξαιρετικὸ σχόλιο περὶ ἐρανισμάτων τοῦ Πετεφρῆ), θυμήθηκα ἄλλη μιὰ περίφημη «λογοκλοπή» ἢ μᾶλλον ὄχι λογοκλοπή, ἀλλά, κατὰ τὴν διατύπωσιν τοῦ Πετεφρῆ, ἀναγνωρίσιμη ἀνώνυμη καταγραφή [1].
Μιλῶ γιὰ τὸ περίφημο ἐπίγραμμα τὸ ὁποῖον ὁ Νίκος Καζαντζάκης ἐφρόντισε νὰ χαραχθῇ στὸν τάφο του, καὶ τὸ ὁποῖον ἐξέφραζε ἐν πολλοῖς τὴν μεταφυσικὴ ἀγωνία του ἐν ζωῇ [2]:
«Δὲν ἐλπίζω τίποτα, δὲν φοβοῦμαι τίποτα, εἶμαι λέφτερος» [3]
Λίγοι λοιπὸν γνωρίζουν ὅτι τὸ περίφημο ἀπόφθεγμα δὲν ἀνήκει στὸν Καζαντζάκη. Ὁ ἴδιος μάλιστα δὲν γράφει πουθενὰ ἀπὸ ποῦ τὸ ἐνεπνεύσθη [4] [5]. Ἂς δοῦμε, ὅμως, μερικὲς ἀναφορές.
Τὸ ἀπόφθεγμα, λοιπόν, τὸ ὁποῖον στὸν Καζαντζάκη ἐκφράζει, κατὰ τὴν γνώμη μου, τὸ νιτσεϊκὸν amor fati, εἰς τὴν «Ἑλληνικὴν Νομαρχίαν» τοῦ Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος (1806) χρησιμοποιεῖται ὡς ἐπαναστατικὸ κήρυγμα [6].
Τὸ συναντοῦμε καὶ ὡς οἰκόσημο τῆς Isabella d' Este καὶ χαραγμένο στὸ δολοφoνικὸ μαχαίρι τοῦ Caravaggio: «Nec spe, nec metu» (Οὔτε ἀπὸ ἐλπίδα, οὔτε ἀπὸ φόβο). [7]
Ποία εἶναι ὅμως ἡ ἀρχικὴ πηγή; Γιὰ μία ἀκόμη φορὰ ἀποδεικνύεται λοιπὸν ὅτι ὅλα τὰ εἶπαν οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι! Τὸ άπόφθεγμα ἀνήκει στὸν φιλόσοφο Δημώνακτα τὸν Κύπριο, καὶ παραδίδεται ἀπὸ τὸν Λουκιανὸ στὸν «Βίον Δημώνακτος», ἀπὸ ὅπου καὶ τὸ ἐδανείσθη ὁ Καζαντζάκης (θαυμαστὴς τοῦ Ἰωάννη Κονδυλάκη, ὁ ὁποῖος μᾶς ἔδωσε ἀξεπέραστες ἀποδόσεις τοῦ Λουκιανοῦ σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα). [4] [8]
«Ἐρωτήσαντος δέ τινος, τίς αὐτῷ ὅρος εὐδαιμονίας εἶναι δοκεῖ, μόνον εὐδαίμονα ἔφη τὸν ἐλεύθερον· ἐκείνου δὲ φήσαντος πολλοὺς ἐλευθέρους εἶναι, Ἀλλ' ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα· ὁ δέ, Καὶ πῶς ἄν, ἔφη, τοῦτό τις δύναιτο; ἅπαντες γὰρ ὡς τὸ πολὺ τούτοις δεδουλώμεθα. Καὶ μὴν εἰ κατανοήσεις τὰ τῶν ἀνθρώπων πράγματα, εὕροις ἂν αὐτὰ οὔτε ἐλπίδος οὔτε φόβου ἄξια, παυσομένων πάντως καὶ τῶν ἀνιαρῶν καὶ τῶν ἡδέων.»
(Λουκιανός, Βίος Δημώνακτος, παράγραφοι 19.4-20.7)
Τὴν πηγή, ἤδη ἀπὸ τὸ 1997, εἶχε ὑποδείξει στὴν λίστα συζητήσεων hellas ὁ φίλος Βασίλειος Τσιάντος. Μεταφέρω σχετικὸ κατατοπιστικό σημείωμά του.
«
From: Vassilios Tsiantos
Subject: Dnmwvaks (2os aiwv m.X.) - Kazavtzakns
Date: 1998/02/10
Sender: The Hellenic Discussion List
Εἶχα πεῖ πρὸ λίγων ἡμερῶν ὅτι ὁ Καζαντζάκης ἦταν μεγάλη μορφὴ γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ ὅτι ἡ ἀξία του ἀναγνωρίζεται διεθνῶς. Ὁ «Ζορμπᾶς» του καὶ ὁ «Χριστὸς ξανασταυρώνεται» εἶναι ἔργα ποὺ ἀνήκουν στὴν παγκόσμια κληρονομιὰ πλέον. Εἶχα γράψει μάλιστα καὶ ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ ἔργο τοῦ Νίτσε «Ἡ γένεση τῆς τραγωδίας» σὲ μετάφραση δική του. [9]
Ἂς δοῦμε λίγο τὶ γράφει ὁ «Οἱκονομικὸς Ταχυδρόμος» (τ. 37, 11-9-1997, σελ. 79):
«Ὁ γνωστὸς οἰκονομολόγος καὶ πολιτευτὴς κ. Γεράσιμος Καζανᾶς μοῦ ἀπέστειλε τὸ ἀκόλουθο ἐπίκαιρο σημείωμα, ποὺ εὐχαρίστως φιλοξενῶ στὴν στήλη μου:
«Ὁ φιλόσοφος Δημώνακτας γεννήθηκε στὴν Κύπρο καὶ ἔζησε στὴν Ἀθήνα κατὰ τὸν 2ο μ.Χ. αἰώνα. Φιλόσοφος τῆς σωκρατικῆς ἠθικῆς, διακρινόταν γιὰ τὴν ἀποφθεγματικὴ ἰκανότητα διατύπωσης τῶν ἀπόψεών του καὶ τὴν λιτή, ἐπηρεασμέν ἀπὸ τοὺς κυνικούς, ζωή του. Οἱ Ἀθηναῖοι τὸν θαύμαζαν καὶ αἰσθάνονταν πρήφανοι ὅταν τὸν φιλοξενοῦσαν στὸ σπίτι τους. Ὁ Λουκιανὸς μᾶς διέσωσε μέχρι σήμερα τὸν βίο καὶ τὰ φιλοσοφικὰ ἀποφθέγματα τοῦ Δημώνακτα μὲ τίτλο: «Βίος τοῦ Δημώνακτος». Σὲ σχετικὸ ἐρὠτημα γιὰ τὸ ποιὸν θεωρεῖ ἐλεύθερο, ὁ Δημώνακτας ἀπάντησε: Ἐλεύθερο θεωρῶ ἐκεῖνον, ποὺ οὔτε ἐλπίζει τίποτα, οὔτε φοβᾶται. («Ἀλλ' ἐκεῖνον νομίζω [ἐλευθερον] τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα.»)
Ὁ Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) γεννήθηκε στὴν Κρήτη καὶ πέθανε στὴν Γερμανία. Πολυγρφοτατος, ὑηρέτησε ὅλα σχεδὸν τὰ εἴδη τοῦ λόγου: ποιητής, πεζογράφος, θεατρικὸς συγγραφέας, δοκιμιογράφος αὶ μεταφραστής. Ἐμπνευσμένος καὶ ἀνήσυχο πνεῦμα, πέρασε μέσα ἀπ᾿ ὅλα τὰ φιλοσοφικὰ ρεύματα. Ἄφησε ἔργο ρωμαλέο, μὲ παγκόσμια ἀπήχηση. Στὴν Τάπια Μαρτινέγκο στὸ Ἠράκλειο Κρήτης, πάνω στὰ βενετσιάνικα τείχη, βρίσκεαι ὁ τάφος του με τὴ γνωστὴ ἐπιγραφή: «Δὲν φοβοῦμαι τίποτα, δὲν ἐλπίζω τίποτα, εἶμαι λέφτερος.»»»
Αὐτὰ γράφει ὁ Ο.Τ., σύμφωνα μὲ τὸ κείμενο τοῦ κ. Καζανᾶ. Ὁ Καζαντζάκης, λοιπόν, διάβασε τὸν Λουκιανό, βρῆκε τὸν «Βίον Δημώνακτος» καὶ οἰκειοποιήθηκε τὸ ἀπόφθεγμα τοῦ Δημώνακτος!
Βέβαια καὶ ὁ κ. Καζανᾶς ἀπὸ ἀλλοῦ ἐμπνεύσθηκε γὰ νὰ γράψει τὸ παραπάνω κείμενο καί, κατὰ τὴν γνώμη μου, ἄλλαξε λίγο μόνο τα λόγια. Καλὸ εἶναι ὅμως νὰ εἴμαστε δίκαιοι, νὰ γνωρίζουμε μὲ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ ἔννοια (ἢ τέλος πάντων τὴν Σωκρατικὴ- Πλατωνικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου, γνώση=βίωμα), καὶ νὰ ἀποδίδουμε «τὰ τοῦ Καίσαρος τῷ Καίσαρι». Ἔτσι μιὰ ἄλλη φορὰ θὰ γράψω ποῦ βρῆκε καὶ ὁ κ. Καζανᾶς τὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ σχόλιο ποὺ ἔκανε. Ἡ ἱστορία θὰ ἀποδείξει ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς εἶναι ἡ μεγαλύτερη μορφὴ ποὺ ἀνέδειξε ἡ πατρίδα μας στὸν αἰώνα μας καὶ ἴσως καὶ στὸν ἐπόμενο! [10]
Πολλούς χαιρετισμούς.
Βασίλειος Δημ. Τσιάντος
»
Αὐτά, λοιπόν, γιὰ τὴν «λογοκλοπὴ» τοῦ Νίκου Καζαντζάκη. Καὶ ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τοῦ πρώτου σημειώματός μου τὸ 2008, εὔχομαι Καλὴ Χρονιὰ μὲ ὑγεία γιὰ ὅλον τὸν κόσμο, καλὴ δύναμι στὸν Ἑλληνισμό, καὶ τοῦ χρόνου στὴν Πόλι.
Σημειώσεις:
[1] Ὡς πρὸς τὸ τὶ εἶναι ἀναγνωρίσιμο σήμερα, μὲ τὸ χάλι τῆς νεοταξικῆς ἀφελληνισμένης παιδείας μας, βεβαίως, χωρᾷ πολλὴ συζήτησι! Ἀναφέρω πρὸς σύγκρισιν τρεῖς παλαιότερες περιπτώσεις. Τὸ πρῶτο, ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Ρωμανία· ἀντιγράφω ἀπὸ τὴν συνέντευξι τοῦ μεγάλου βυζαντινολόγου καὶ φιλέλληνα σερ Στῆβεν Ράνσιμαν στὴν φίλη Λαμπρινὴ Θωμᾶ:
«Και η παιδεία τους, κατά το Μέγα Βασίλειο, όφειλε να στηρίζεται στον Όμηρο, τον «διδάσκαλο των αρετών».
Ήταν γνώστες της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας. Είναι αξιομνημόνευτο, ωστόσο, ότι δεν έδιναν μεγάλη σημασία στους Αττικούς Τραγωδούς, αλλά στους λοιπούς ποιητές. Υπάρχει η διάσημη ιστορία μιας ελκυστικής κυρίας, φίλης ενός αυτοκράτορα, που μας διηγείται η Άννα Κομνηνή. Την ώρα που η κυρία περνούσε, κάποιος της φώναξε έναν ομηρικό στίχο, που μιλούσε για την Ελένη στην Τροία, κι εκείνη κατάλαβε το υπονοούμενο. Δεν υπήρχε κανείς λόγος να της εξηγήσει κάποιος, ποιανού ήταν οι στίχοι. Όλα ανεξαιρέτως τα αγόρια και τα κορίτσια ήξεραν τον Όμηρο. Η Άννα Κομνηνή δεν εξηγεί ποτέ τα σημεία στα οποία αναφέρεται στον Όμηρο, όλοι οι αναγνώστες της τα γνώριζαν.»
Αὐτὰ γιὰ τὴν Ἄννα Κομνηνή, τὴν «τὸ ἑλληνίζειν ἐς ἄκρον ἐσπουδακυία» «ἀγέρωχη αὐτὴ Γραικιά». Καὶ μὶα ἀναφορὰ γιὰ τὴν σχετικῶς πρόσφατη... «σκοταδιστικὴ» καὶ «ἐθνικιστικὴ» παιδεία μας. Συζητοῦσα γιὰ τὸ ἐξαίσιο, νοηματικῶς καὶ γλωσσικῶς, κείμενο τοῦ Βασίλειου Γ. Κουτσούγερα γιὰ τὸ ΟΧΙ τοῦ 1940, «Ἔργῳ τὰς τιμάς...» καὶ μοῦ λέγει φίλος: Γράφτηκε σὲ ἐποχὴ ποὺ ἐθεωρεῖτο περιττὸν νὰ ἀναφερθῇ ὅτι ἡ φράσις «ἔργῳ τὰς τιμάς» εἶναι ἀπὸ τὸν Ἐπιτάφιο τοῦ Περικλέους, ὅπως τὸν ἀποδίδει ὁ Θουκυδίδης!
Σπουδαῖος ἐρανιστὴς ἦταν ἐπίσης καὶ ὁ παλαιὸς πολιτικὸς Ἀθανάσιος Κανελλόπουλος. Θυμοῦμαι ἀκόμη πόσο ἀπολάμβανα τὰ πνευματώδη ἄρθρα του, μικρὸς ἀκόμη, στὸ περιοδικὸ «Πολιτικὰ Θέματα» καὶ στὴν «Καθημερινὴ» τῆς Ἑλένης Βλάχου. Καὶ αὐτὰ πρὸ προσωπικῶν ὑπολογιστῶν καὶ Διαδικτύου...
[2] Γιὰ τὸ έπιγραμμα αὐτό, εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Καζαντζάκης, ἐπηρεασμένος βαθειὰ ἀπὸ τὸν Φρειδερίκο Νίτσε, εἶδε προφανῶς τὸ νιτσεϊκὸν amor fati, σημειώνει ὁ σχολιαστὴς Ν. Μπακοῦρος στὸ βιβλίο τοῦ Νίκου Χατζηευαγγέλου, «Ἡ Φιλοσοφία τῆς Ζωῆς» (ἐκδ. Ἔσοπρον, 2003):
«Ἡ ἀρτιότερη καὶ διεισδυτικότερη κριτικὴ αὐτοῦ τοῦ ἀποφθέγματος ἔχει γίνει ἀπὸ τὸ φιλόσοφο Ε.Π. Παπανοῦτσο: «Μεγαλόστομος ὁ Κρητικός, ἄφησε πίσω του καὶ τοῦτον τὸ μεγάλο λόγο. Μεγάλο ἀλλὰ καὶ προβληματικό. Εἶχε λοιπὸν στὴν προσωπική του ζωὴ κατορθώσει τὸ ἀκατὸρθωτο ὁ ποιητὴς τῆς «Ὀδύσσειας», ὅπως ὁ πολύπλαγκτος ἥρωας τοῦ ἔπους του; Κατάφερε δηλαδὴ νὰ σπάσει τὸ ἀνθρώπινο φράγμα, νὰ καταλύσει τοὺς δύο ἄξονες τῆς ψυχῆς, τὸ φόβο καὶ τὴν ἐλπίδα; Ἂς δώσουν τὴν ἀπάντηση ὅσοι γνώρισαν ἀπὸ κοντὰ ὄχι μόνο τὸν λόγιο ἀλλὰ καὶ τὸν ἀσκητὴ Καζαντζάκη. Ἔχει καὶ ὁ λαβύρινθος τῆς ψυχῆς τοὺς σκοτεινούς, τοὺς ἀδιέξοδους δρόμους του, ἐπομένως τίποτα δὲν ἀποκλείεται. Ὁ ἐνήμερος ὅμως καὶ ἔμπειρος ἐρευνητὴς θὰ παρατηρήσει -πιστεύω- ὅτι τὸ καθαυτὸ ἀνθρώπινο μέσα στὸν ἄνθρωπο, ὁ ἄθλος ποὺ τὸν ὑψώνει καὶ τὸν ἁγιάζει, εἶναι νὰ ζητεῖ καὶ νὰ κατακτᾶ τὴν ἐλευθερία ὄχι πέρα ἀπὸ τὴ δουλεία, ἀλλὰ μέσα στὴ δουλεία τοῦ φόβου καὶ τῆς ἐλπίδας. «Εἰς τοὺς θεοὺς εὐρίσκονται τὰ πέραν», θὰ ἔλεγε ὁ Καβάφης.» (Παπανοῦτσος, σ. 99-100).»
[3] Τὴν φωτογραφία τοῦ ἐπιτάφιου ἐπιγράμματος ἐδανείσθηκα ἀπὸ τὶς Ἀμπελοφιλοσοφίες μικροῦ ὀνειροπόλου.
[4] «Η προέλευση του επιτάφιου επιγράμματος του Νίκου Καζαντζάκη», του Θοδωρή Βλαχοδημήτρη, Νέα Εποχή, Τεύχος 3 (250) 1998, σσ. 55-56.
[5] Γνωστός μου ἰσχυριζόταν ὅτι ὁλόκληρα ἀποσπάσματα τῆς «Ἀσκητικῆς» εἶναι ἀντιγραφὴ ἀπὸ τὸν Νίτσε, χωρὶς καμμία παραπομπὴ στὸ πρωτότυπο, ἀλλὰ δὲν εἶμαι εἰς θέσιν νὰ τὸ ἐπιβεβαιώσω.
[6] Γράφει ὁ Δημήτριος Ν. Γαρουφαλλῆς («Περσικοὶ Πόλεμοι, 490-479 π.Χ.: Ὁ τιτάνιος ἀγώνας ποὺ συγκλόνισε τὸν ἀρχαῖο κόσμο», ἐκδ. Περισκόπιο, 2003):
«Ὁ ἀγώνας κατὰ τοῦ φόβου ἦταν ἡ κορυφαία κατάκτηση τῶν Ἰώνων ἐπιστημόνων. Γι᾿ αὐτό, περισσότερο γιὰ τὴ διάχυση τῆς ἀφοβίας, κι ὄχι τάχα τῆς ἀθεΐας, ἦταν ποὺ τοὺς κυνήγησαν λυσσαέα οἱ ἀτδραστικὲς δυνάμεις τῆς ὀλιγαρχίας. Γιατὶ ὁ ἄνθρωπος δὲν φοβᾶται, ὅταν εἶναι ἐλεύθερος. Ἦταν ἡ ἴδια σκέψη ποὺ γονιμοποίησε αἱῶνες ἀργότερα, ὑπὸ συνθῆκες ἀπόλυτης σκλαβιᾶς, τὸ «ἐπαναστατικὸ ἐγκόλπιο ἐθνικῆς καὶ δημοκρατικῆς κατήχησης», τὴν «Ἑλληνικὴ Νομαρχία» τοῦ Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος, ὅπου εἶχαν τὴν τύχη νὰ διαβάσουν οἱ ὑπόδουλοι Ἕλληνες: «καὶ ὁ ἐλεύθερος οὔτε ἐλπίζει, οὔτε φοβεῖται εἰς ὅ,τι μέλλει νὰ πράξη» γιατὶ ὁ δοῦλος εἶναι αὐτὸς ποὺ καὶ ἐλπίζει καὶ φοβᾶται διότι «...ἀπὸ μιὰν ὥρα εἰς τὴν ἄλλην περνᾶ ἀπὸ μεγάλας ἐλπίδας εἰς ἄκρον φόβον [...] ὡσὰν ὅπου εἶναι ἀδύνατον νὰ προΐδῃ τοῦ τυράννου τὴν θέλησιν ἡ ὁποία μεταβάλλεται κάθε στιγμήν. Καὶ εἶναι ἔτσι ὁ φόβος ὁ στερεώτερος στύλος τῆς τυραννίας [...]».»
[7] Ἡ ἀναφορὰ ἀπὸ τὶς Ἀσκήσεις Συμβουλευτικῆς ἀπό τή ... Ζωή!
[8] Βλέπε καί Γιώργου Μακρίδη, «Ήταν φιλόσοφος ο Καζαντζάκης;», στὸ ἱστολόγιον τοῦ Νέαρχου Γαλανάκη.
[9] Τὸ περίφημο ἀπόσπασμα τοῦ Φρειδερίκου Νίτσε γιὰ τὴν ὑπεροχὴ τῆς Φυλῆς τῶν Ἑλλήνων, σὲ μετάφρασι Νίκου Καζαντζάκη, εἶναι τὸ ἀκόλουθο (Φρειδερίκος Νίτσε, «Ἡ Γένεση τῆς Τραγωδίας», κεφ. XV, 1872):
«Αποδεδειγμένα σε κάθε περίοδο της εξέλιξής του ο δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός προσπάθησε να απελευθερώσει τον εαυτό του από τους Έλληνες. Η προσπάθεια αυτή είναι διαποτισμένη με βαθύτατη δυσαρέσκεια, διότι οτιδήποτε κι αν (οι δυτικοευρωπαίοι) δημιουργούσαν, φαινομενικά πρωτότυπο και άξιο θαυμασμού, έχανε χρώμα και ζωή στη σύγκρισή του με το ελληνικό μοντέλο, συρρικνωνότανε, κατέληγε να μοιάζει με φθηνό αντίγραφο, με καρικατούρα. Έτσι ξανά και ξανά μια οργή ποτισμένη με μίσος ξεσπάει εναντίον των Ελλήνων, εναντίον αυτού του μικρού και αλαζονικού έθνους που είχε το νεύρο να ονομάσει βαρβαρικό (για κάθε εποχή) ό,τι δεν είχε δημιουργηθεί στο έδαφός του.
Μα ποιοί, επιτέλους, είναι αυτοί των οποίων η ιστορική αίγλη υπήρξε τόσο εφήμερη, οι θεσμοί τους τόσο περιορισμένοι, τα ήθη τους αμφίβολα έως απαράδεκτα, και οι οποίοι απαιτούν μια εξαίρετη θέση ανάμεσα στα έθνη, μια θέση πάνω από το πλήθος; Κανένας απο τους επανεμφανιζόμενους εχθρούς τους δεν είχε την τύχη να ανακαλύψει το κώνειο, με το οποίο θα μπορούσαμε μια για πάντα να απαλλαγούμε απ' αυτούς. Όλα τα δηλητήρια του φθόνου, της ύβρεως, του μίσους έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή να διαταράξουν την υπέροχη ομορφιά τους.
Έτσι, οι άνθρωποι συνεχίζουν να νιώθουν ντροπή και φόβο απέναντι στους Έλληνες. Βέβαια, πού και πού, κάποιος εμφανίζεται που αναγνωρίζει ακέραιη την αλήθεια, την αλήθεια που διδάσκει ότι οι Έλληνες είναι οι ηνίοχοι κάθε επερχόμενου πολιτισμού και σχεδον πάντα τόσο τα άρματα όσο και τα άλογα των επερχόμενων πολιτισμών είναι πολύ χαμηλής ποιότητας σε σχέση με τους ηνίοχους (Έλληνες), οι οποίοι τελικά αθλούνται οδηγώντας το άρμα στην άβυσσο, την οποία αυτοί ξεπερνούν με αχίλλειο πήδημα.»
[10] Δὲν γνωρίζω εἰς ποῖον ἀναφέρεται, ἔχω χάσει δὲ καὶ τὴν ἐπαφὴ μὲ τὸν ἴδιον.
Μιλῶ γιὰ τὸ περίφημο ἐπίγραμμα τὸ ὁποῖον ὁ Νίκος Καζαντζάκης ἐφρόντισε νὰ χαραχθῇ στὸν τάφο του, καὶ τὸ ὁποῖον ἐξέφραζε ἐν πολλοῖς τὴν μεταφυσικὴ ἀγωνία του ἐν ζωῇ [2]:«Δὲν ἐλπίζω τίποτα, δὲν φοβοῦμαι τίποτα, εἶμαι λέφτερος» [3]
Λίγοι λοιπὸν γνωρίζουν ὅτι τὸ περίφημο ἀπόφθεγμα δὲν ἀνήκει στὸν Καζαντζάκη. Ὁ ἴδιος μάλιστα δὲν γράφει πουθενὰ ἀπὸ ποῦ τὸ ἐνεπνεύσθη [4] [5]. Ἂς δοῦμε, ὅμως, μερικὲς ἀναφορές.
Τὸ ἀπόφθεγμα, λοιπόν, τὸ ὁποῖον στὸν Καζαντζάκη ἐκφράζει, κατὰ τὴν γνώμη μου, τὸ νιτσεϊκὸν amor fati, εἰς τὴν «Ἑλληνικὴν Νομαρχίαν» τοῦ Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος (1806) χρησιμοποιεῖται ὡς ἐπαναστατικὸ κήρυγμα [6].
Τὸ συναντοῦμε καὶ ὡς οἰκόσημο τῆς Isabella d' Este καὶ χαραγμένο στὸ δολοφoνικὸ μαχαίρι τοῦ Caravaggio: «Nec spe, nec metu» (Οὔτε ἀπὸ ἐλπίδα, οὔτε ἀπὸ φόβο). [7]
Ποία εἶναι ὅμως ἡ ἀρχικὴ πηγή; Γιὰ μία ἀκόμη φορὰ ἀποδεικνύεται λοιπὸν ὅτι ὅλα τὰ εἶπαν οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι! Τὸ άπόφθεγμα ἀνήκει στὸν φιλόσοφο Δημώνακτα τὸν Κύπριο, καὶ παραδίδεται ἀπὸ τὸν Λουκιανὸ στὸν «Βίον Δημώνακτος», ἀπὸ ὅπου καὶ τὸ ἐδανείσθη ὁ Καζαντζάκης (θαυμαστὴς τοῦ Ἰωάννη Κονδυλάκη, ὁ ὁποῖος μᾶς ἔδωσε ἀξεπέραστες ἀποδόσεις τοῦ Λουκιανοῦ σὲ ἁπλὴ καθαρεύουσα). [4] [8]
«Ἐρωτήσαντος δέ τινος, τίς αὐτῷ ὅρος εὐδαιμονίας εἶναι δοκεῖ, μόνον εὐδαίμονα ἔφη τὸν ἐλεύθερον· ἐκείνου δὲ φήσαντος πολλοὺς ἐλευθέρους εἶναι, Ἀλλ' ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα· ὁ δέ, Καὶ πῶς ἄν, ἔφη, τοῦτό τις δύναιτο; ἅπαντες γὰρ ὡς τὸ πολὺ τούτοις δεδουλώμεθα. Καὶ μὴν εἰ κατανοήσεις τὰ τῶν ἀνθρώπων πράγματα, εὕροις ἂν αὐτὰ οὔτε ἐλπίδος οὔτε φόβου ἄξια, παυσομένων πάντως καὶ τῶν ἀνιαρῶν καὶ τῶν ἡδέων.»
(Λουκιανός, Βίος Δημώνακτος, παράγραφοι 19.4-20.7)
Τὴν πηγή, ἤδη ἀπὸ τὸ 1997, εἶχε ὑποδείξει στὴν λίστα συζητήσεων hellas ὁ φίλος Βασίλειος Τσιάντος. Μεταφέρω σχετικὸ κατατοπιστικό σημείωμά του.
«
From: Vassilios Tsiantos
Subject: Dnmwvaks (2os aiwv m.X.) - Kazavtzakns
Date: 1998/02/10
Sender: The Hellenic Discussion List
Εἶχα πεῖ πρὸ λίγων ἡμερῶν ὅτι ὁ Καζαντζάκης ἦταν μεγάλη μορφὴ γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ ὅτι ἡ ἀξία του ἀναγνωρίζεται διεθνῶς. Ὁ «Ζορμπᾶς» του καὶ ὁ «Χριστὸς ξανασταυρώνεται» εἶναι ἔργα ποὺ ἀνήκουν στὴν παγκόσμια κληρονομιὰ πλέον. Εἶχα γράψει μάλιστα καὶ ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ ἔργο τοῦ Νίτσε «Ἡ γένεση τῆς τραγωδίας» σὲ μετάφραση δική του. [9]
Ἂς δοῦμε λίγο τὶ γράφει ὁ «Οἱκονομικὸς Ταχυδρόμος» (τ. 37, 11-9-1997, σελ. 79):
«Ὁ γνωστὸς οἰκονομολόγος καὶ πολιτευτὴς κ. Γεράσιμος Καζανᾶς μοῦ ἀπέστειλε τὸ ἀκόλουθο ἐπίκαιρο σημείωμα, ποὺ εὐχαρίστως φιλοξενῶ στὴν στήλη μου:
«Ὁ φιλόσοφος Δημώνακτας γεννήθηκε στὴν Κύπρο καὶ ἔζησε στὴν Ἀθήνα κατὰ τὸν 2ο μ.Χ. αἰώνα. Φιλόσοφος τῆς σωκρατικῆς ἠθικῆς, διακρινόταν γιὰ τὴν ἀποφθεγματικὴ ἰκανότητα διατύπωσης τῶν ἀπόψεών του καὶ τὴν λιτή, ἐπηρεασμέν ἀπὸ τοὺς κυνικούς, ζωή του. Οἱ Ἀθηναῖοι τὸν θαύμαζαν καὶ αἰσθάνονταν πρήφανοι ὅταν τὸν φιλοξενοῦσαν στὸ σπίτι τους. Ὁ Λουκιανὸς μᾶς διέσωσε μέχρι σήμερα τὸν βίο καὶ τὰ φιλοσοφικὰ ἀποφθέγματα τοῦ Δημώνακτα μὲ τίτλο: «Βίος τοῦ Δημώνακτος». Σὲ σχετικὸ ἐρὠτημα γιὰ τὸ ποιὸν θεωρεῖ ἐλεύθερο, ὁ Δημώνακτας ἀπάντησε: Ἐλεύθερο θεωρῶ ἐκεῖνον, ποὺ οὔτε ἐλπίζει τίποτα, οὔτε φοβᾶται. («Ἀλλ' ἐκεῖνον νομίζω [ἐλευθερον] τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα.»)
Ὁ Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) γεννήθηκε στὴν Κρήτη καὶ πέθανε στὴν Γερμανία. Πολυγρφοτατος, ὑηρέτησε ὅλα σχεδὸν τὰ εἴδη τοῦ λόγου: ποιητής, πεζογράφος, θεατρικὸς συγγραφέας, δοκιμιογράφος αὶ μεταφραστής. Ἐμπνευσμένος καὶ ἀνήσυχο πνεῦμα, πέρασε μέσα ἀπ᾿ ὅλα τὰ φιλοσοφικὰ ρεύματα. Ἄφησε ἔργο ρωμαλέο, μὲ παγκόσμια ἀπήχηση. Στὴν Τάπια Μαρτινέγκο στὸ Ἠράκλειο Κρήτης, πάνω στὰ βενετσιάνικα τείχη, βρίσκεαι ὁ τάφος του με τὴ γνωστὴ ἐπιγραφή: «Δὲν φοβοῦμαι τίποτα, δὲν ἐλπίζω τίποτα, εἶμαι λέφτερος.»»»
Αὐτὰ γράφει ὁ Ο.Τ., σύμφωνα μὲ τὸ κείμενο τοῦ κ. Καζανᾶ. Ὁ Καζαντζάκης, λοιπόν, διάβασε τὸν Λουκιανό, βρῆκε τὸν «Βίον Δημώνακτος» καὶ οἰκειοποιήθηκε τὸ ἀπόφθεγμα τοῦ Δημώνακτος!
Βέβαια καὶ ὁ κ. Καζανᾶς ἀπὸ ἀλλοῦ ἐμπνεύσθηκε γὰ νὰ γράψει τὸ παραπάνω κείμενο καί, κατὰ τὴν γνώμη μου, ἄλλαξε λίγο μόνο τα λόγια. Καλὸ εἶναι ὅμως νὰ εἴμαστε δίκαιοι, νὰ γνωρίζουμε μὲ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ ἔννοια (ἢ τέλος πάντων τὴν Σωκρατικὴ- Πλατωνικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου, γνώση=βίωμα), καὶ νὰ ἀποδίδουμε «τὰ τοῦ Καίσαρος τῷ Καίσαρι». Ἔτσι μιὰ ἄλλη φορὰ θὰ γράψω ποῦ βρῆκε καὶ ὁ κ. Καζανᾶς τὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ σχόλιο ποὺ ἔκανε. Ἡ ἱστορία θὰ ἀποδείξει ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς εἶναι ἡ μεγαλύτερη μορφὴ ποὺ ἀνέδειξε ἡ πατρίδα μας στὸν αἰώνα μας καὶ ἴσως καὶ στὸν ἐπόμενο! [10]
Πολλούς χαιρετισμούς.
Βασίλειος Δημ. Τσιάντος
»
Αὐτά, λοιπόν, γιὰ τὴν «λογοκλοπὴ» τοῦ Νίκου Καζαντζάκη. Καὶ ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τοῦ πρώτου σημειώματός μου τὸ 2008, εὔχομαι Καλὴ Χρονιὰ μὲ ὑγεία γιὰ ὅλον τὸν κόσμο, καλὴ δύναμι στὸν Ἑλληνισμό, καὶ τοῦ χρόνου στὴν Πόλι.
Σημειώσεις:
[1] Ὡς πρὸς τὸ τὶ εἶναι ἀναγνωρίσιμο σήμερα, μὲ τὸ χάλι τῆς νεοταξικῆς ἀφελληνισμένης παιδείας μας, βεβαίως, χωρᾷ πολλὴ συζήτησι! Ἀναφέρω πρὸς σύγκρισιν τρεῖς παλαιότερες περιπτώσεις. Τὸ πρῶτο, ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Ρωμανία· ἀντιγράφω ἀπὸ τὴν συνέντευξι τοῦ μεγάλου βυζαντινολόγου καὶ φιλέλληνα σερ Στῆβεν Ράνσιμαν στὴν φίλη Λαμπρινὴ Θωμᾶ:
«Και η παιδεία τους, κατά το Μέγα Βασίλειο, όφειλε να στηρίζεται στον Όμηρο, τον «διδάσκαλο των αρετών».
Ήταν γνώστες της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας. Είναι αξιομνημόνευτο, ωστόσο, ότι δεν έδιναν μεγάλη σημασία στους Αττικούς Τραγωδούς, αλλά στους λοιπούς ποιητές. Υπάρχει η διάσημη ιστορία μιας ελκυστικής κυρίας, φίλης ενός αυτοκράτορα, που μας διηγείται η Άννα Κομνηνή. Την ώρα που η κυρία περνούσε, κάποιος της φώναξε έναν ομηρικό στίχο, που μιλούσε για την Ελένη στην Τροία, κι εκείνη κατάλαβε το υπονοούμενο. Δεν υπήρχε κανείς λόγος να της εξηγήσει κάποιος, ποιανού ήταν οι στίχοι. Όλα ανεξαιρέτως τα αγόρια και τα κορίτσια ήξεραν τον Όμηρο. Η Άννα Κομνηνή δεν εξηγεί ποτέ τα σημεία στα οποία αναφέρεται στον Όμηρο, όλοι οι αναγνώστες της τα γνώριζαν.»
Αὐτὰ γιὰ τὴν Ἄννα Κομνηνή, τὴν «τὸ ἑλληνίζειν ἐς ἄκρον ἐσπουδακυία» «ἀγέρωχη αὐτὴ Γραικιά». Καὶ μὶα ἀναφορὰ γιὰ τὴν σχετικῶς πρόσφατη... «σκοταδιστικὴ» καὶ «ἐθνικιστικὴ» παιδεία μας. Συζητοῦσα γιὰ τὸ ἐξαίσιο, νοηματικῶς καὶ γλωσσικῶς, κείμενο τοῦ Βασίλειου Γ. Κουτσούγερα γιὰ τὸ ΟΧΙ τοῦ 1940, «Ἔργῳ τὰς τιμάς...» καὶ μοῦ λέγει φίλος: Γράφτηκε σὲ ἐποχὴ ποὺ ἐθεωρεῖτο περιττὸν νὰ ἀναφερθῇ ὅτι ἡ φράσις «ἔργῳ τὰς τιμάς» εἶναι ἀπὸ τὸν Ἐπιτάφιο τοῦ Περικλέους, ὅπως τὸν ἀποδίδει ὁ Θουκυδίδης!
Σπουδαῖος ἐρανιστὴς ἦταν ἐπίσης καὶ ὁ παλαιὸς πολιτικὸς Ἀθανάσιος Κανελλόπουλος. Θυμοῦμαι ἀκόμη πόσο ἀπολάμβανα τὰ πνευματώδη ἄρθρα του, μικρὸς ἀκόμη, στὸ περιοδικὸ «Πολιτικὰ Θέματα» καὶ στὴν «Καθημερινὴ» τῆς Ἑλένης Βλάχου. Καὶ αὐτὰ πρὸ προσωπικῶν ὑπολογιστῶν καὶ Διαδικτύου...
[2] Γιὰ τὸ έπιγραμμα αὐτό, εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Καζαντζάκης, ἐπηρεασμένος βαθειὰ ἀπὸ τὸν Φρειδερίκο Νίτσε, εἶδε προφανῶς τὸ νιτσεϊκὸν amor fati, σημειώνει ὁ σχολιαστὴς Ν. Μπακοῦρος στὸ βιβλίο τοῦ Νίκου Χατζηευαγγέλου, «Ἡ Φιλοσοφία τῆς Ζωῆς» (ἐκδ. Ἔσοπρον, 2003):
«Ἡ ἀρτιότερη καὶ διεισδυτικότερη κριτικὴ αὐτοῦ τοῦ ἀποφθέγματος ἔχει γίνει ἀπὸ τὸ φιλόσοφο Ε.Π. Παπανοῦτσο: «Μεγαλόστομος ὁ Κρητικός, ἄφησε πίσω του καὶ τοῦτον τὸ μεγάλο λόγο. Μεγάλο ἀλλὰ καὶ προβληματικό. Εἶχε λοιπὸν στὴν προσωπική του ζωὴ κατορθώσει τὸ ἀκατὸρθωτο ὁ ποιητὴς τῆς «Ὀδύσσειας», ὅπως ὁ πολύπλαγκτος ἥρωας τοῦ ἔπους του; Κατάφερε δηλαδὴ νὰ σπάσει τὸ ἀνθρώπινο φράγμα, νὰ καταλύσει τοὺς δύο ἄξονες τῆς ψυχῆς, τὸ φόβο καὶ τὴν ἐλπίδα; Ἂς δώσουν τὴν ἀπάντηση ὅσοι γνώρισαν ἀπὸ κοντὰ ὄχι μόνο τὸν λόγιο ἀλλὰ καὶ τὸν ἀσκητὴ Καζαντζάκη. Ἔχει καὶ ὁ λαβύρινθος τῆς ψυχῆς τοὺς σκοτεινούς, τοὺς ἀδιέξοδους δρόμους του, ἐπομένως τίποτα δὲν ἀποκλείεται. Ὁ ἐνήμερος ὅμως καὶ ἔμπειρος ἐρευνητὴς θὰ παρατηρήσει -πιστεύω- ὅτι τὸ καθαυτὸ ἀνθρώπινο μέσα στὸν ἄνθρωπο, ὁ ἄθλος ποὺ τὸν ὑψώνει καὶ τὸν ἁγιάζει, εἶναι νὰ ζητεῖ καὶ νὰ κατακτᾶ τὴν ἐλευθερία ὄχι πέρα ἀπὸ τὴ δουλεία, ἀλλὰ μέσα στὴ δουλεία τοῦ φόβου καὶ τῆς ἐλπίδας. «Εἰς τοὺς θεοὺς εὐρίσκονται τὰ πέραν», θὰ ἔλεγε ὁ Καβάφης.» (Παπανοῦτσος, σ. 99-100).»
[3] Τὴν φωτογραφία τοῦ ἐπιτάφιου ἐπιγράμματος ἐδανείσθηκα ἀπὸ τὶς Ἀμπελοφιλοσοφίες μικροῦ ὀνειροπόλου.
[4] «Η προέλευση του επιτάφιου επιγράμματος του Νίκου Καζαντζάκη», του Θοδωρή Βλαχοδημήτρη, Νέα Εποχή, Τεύχος 3 (250) 1998, σσ. 55-56.
[5] Γνωστός μου ἰσχυριζόταν ὅτι ὁλόκληρα ἀποσπάσματα τῆς «Ἀσκητικῆς» εἶναι ἀντιγραφὴ ἀπὸ τὸν Νίτσε, χωρὶς καμμία παραπομπὴ στὸ πρωτότυπο, ἀλλὰ δὲν εἶμαι εἰς θέσιν νὰ τὸ ἐπιβεβαιώσω.
[6] Γράφει ὁ Δημήτριος Ν. Γαρουφαλλῆς («Περσικοὶ Πόλεμοι, 490-479 π.Χ.: Ὁ τιτάνιος ἀγώνας ποὺ συγκλόνισε τὸν ἀρχαῖο κόσμο», ἐκδ. Περισκόπιο, 2003):
«Ὁ ἀγώνας κατὰ τοῦ φόβου ἦταν ἡ κορυφαία κατάκτηση τῶν Ἰώνων ἐπιστημόνων. Γι᾿ αὐτό, περισσότερο γιὰ τὴ διάχυση τῆς ἀφοβίας, κι ὄχι τάχα τῆς ἀθεΐας, ἦταν ποὺ τοὺς κυνήγησαν λυσσαέα οἱ ἀτδραστικὲς δυνάμεις τῆς ὀλιγαρχίας. Γιατὶ ὁ ἄνθρωπος δὲν φοβᾶται, ὅταν εἶναι ἐλεύθερος. Ἦταν ἡ ἴδια σκέψη ποὺ γονιμοποίησε αἱῶνες ἀργότερα, ὑπὸ συνθῆκες ἀπόλυτης σκλαβιᾶς, τὸ «ἐπαναστατικὸ ἐγκόλπιο ἐθνικῆς καὶ δημοκρατικῆς κατήχησης», τὴν «Ἑλληνικὴ Νομαρχία» τοῦ Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος, ὅπου εἶχαν τὴν τύχη νὰ διαβάσουν οἱ ὑπόδουλοι Ἕλληνες: «καὶ ὁ ἐλεύθερος οὔτε ἐλπίζει, οὔτε φοβεῖται εἰς ὅ,τι μέλλει νὰ πράξη» γιατὶ ὁ δοῦλος εἶναι αὐτὸς ποὺ καὶ ἐλπίζει καὶ φοβᾶται διότι «...ἀπὸ μιὰν ὥρα εἰς τὴν ἄλλην περνᾶ ἀπὸ μεγάλας ἐλπίδας εἰς ἄκρον φόβον [...] ὡσὰν ὅπου εἶναι ἀδύνατον νὰ προΐδῃ τοῦ τυράννου τὴν θέλησιν ἡ ὁποία μεταβάλλεται κάθε στιγμήν. Καὶ εἶναι ἔτσι ὁ φόβος ὁ στερεώτερος στύλος τῆς τυραννίας [...]».»
[7] Ἡ ἀναφορὰ ἀπὸ τὶς Ἀσκήσεις Συμβουλευτικῆς ἀπό τή ... Ζωή!
[8] Βλέπε καί Γιώργου Μακρίδη, «Ήταν φιλόσοφος ο Καζαντζάκης;», στὸ ἱστολόγιον τοῦ Νέαρχου Γαλανάκη.
[9] Τὸ περίφημο ἀπόσπασμα τοῦ Φρειδερίκου Νίτσε γιὰ τὴν ὑπεροχὴ τῆς Φυλῆς τῶν Ἑλλήνων, σὲ μετάφρασι Νίκου Καζαντζάκη, εἶναι τὸ ἀκόλουθο (Φρειδερίκος Νίτσε, «Ἡ Γένεση τῆς Τραγωδίας», κεφ. XV, 1872):
«Αποδεδειγμένα σε κάθε περίοδο της εξέλιξής του ο δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός προσπάθησε να απελευθερώσει τον εαυτό του από τους Έλληνες. Η προσπάθεια αυτή είναι διαποτισμένη με βαθύτατη δυσαρέσκεια, διότι οτιδήποτε κι αν (οι δυτικοευρωπαίοι) δημιουργούσαν, φαινομενικά πρωτότυπο και άξιο θαυμασμού, έχανε χρώμα και ζωή στη σύγκρισή του με το ελληνικό μοντέλο, συρρικνωνότανε, κατέληγε να μοιάζει με φθηνό αντίγραφο, με καρικατούρα. Έτσι ξανά και ξανά μια οργή ποτισμένη με μίσος ξεσπάει εναντίον των Ελλήνων, εναντίον αυτού του μικρού και αλαζονικού έθνους που είχε το νεύρο να ονομάσει βαρβαρικό (για κάθε εποχή) ό,τι δεν είχε δημιουργηθεί στο έδαφός του.
Μα ποιοί, επιτέλους, είναι αυτοί των οποίων η ιστορική αίγλη υπήρξε τόσο εφήμερη, οι θεσμοί τους τόσο περιορισμένοι, τα ήθη τους αμφίβολα έως απαράδεκτα, και οι οποίοι απαιτούν μια εξαίρετη θέση ανάμεσα στα έθνη, μια θέση πάνω από το πλήθος; Κανένας απο τους επανεμφανιζόμενους εχθρούς τους δεν είχε την τύχη να ανακαλύψει το κώνειο, με το οποίο θα μπορούσαμε μια για πάντα να απαλλαγούμε απ' αυτούς. Όλα τα δηλητήρια του φθόνου, της ύβρεως, του μίσους έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή να διαταράξουν την υπέροχη ομορφιά τους.
Έτσι, οι άνθρωποι συνεχίζουν να νιώθουν ντροπή και φόβο απέναντι στους Έλληνες. Βέβαια, πού και πού, κάποιος εμφανίζεται που αναγνωρίζει ακέραιη την αλήθεια, την αλήθεια που διδάσκει ότι οι Έλληνες είναι οι ηνίοχοι κάθε επερχόμενου πολιτισμού και σχεδον πάντα τόσο τα άρματα όσο και τα άλογα των επερχόμενων πολιτισμών είναι πολύ χαμηλής ποιότητας σε σχέση με τους ηνίοχους (Έλληνες), οι οποίοι τελικά αθλούνται οδηγώντας το άρμα στην άβυσσο, την οποία αυτοί ξεπερνούν με αχίλλειο πήδημα.»
[10] Δὲν γνωρίζω εἰς ποῖον ἀναφέρεται, ἔχω χάσει δὲ καὶ τὴν ἐπαφὴ μὲ τὸν ἴδιον.
15 σχόλια:
Νομίζω οτι ήρθε καιρός για ένα νεο συνθημα:
ΔΕΝ ΕΧΩ ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΥΝΔΕΣΗ,
ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΩ ΝΑ ΠΑΡΚΑΡΩ,
ΕΙΜΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ!
Θα μου επιτρέψεις να κάνω κι εγώ μια λογοκλοπή:
Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι ντενεκές ξεγάνωτος
Νομίζω ότι στο αείμνηστο κουνούπι οφείλουμε την καλύτερη επικαιροποίηση:
Δεν φοβάμαι τίποτα
Δεν ελπίζω τίποτα
Είμαι Δημόσιος Υπάλληλος
Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα,
ΕΙΜΑΙ Ο DR.ΦΛΑΝΤΖΑΣ
Δεν ελπίζω τίποτα δε φοβούμαι τίποτα,
πάντα Coca Cola!
Οι Ελευθερίες διαπιστώνουμε ότι συνήθως έχουν τα όριά τους. Ας διευρύνουμε τα δικά μας.
Ευχόμενος "Και του χρόνου στην πόλι" αδελφέ, εύχεσαι, στην ουσία, να εκστρατεύσουμε κατά της Τουρκίας και να διεξάγουμε έναν αιματηρότατο πόλεμο στον οποίο θα σκοτωθούν χιλιάδες ανθρώπων αμφοτέρωθεν και στον οποίον, βεβαίως βεβαίως, θα αναδειχτούμε νικητές. Συμβιβάζεται τέτοια ευχή με την ηθική της δικής σου πίστης; Αν ναι, στην χαρίζω αυτήν την αιμοβόρα πίστη Δεν τη θέλω!
Θὰ σᾶς συνιστοῦσα, κύριε Heliotypon, νὰ ξεπεράσετε ἐπιτέλους τὴν θρησκευτικὴ ἐμμονὴ καὶ τὸν δογματισμό σας. Ἀδικεῖτε τὸν ἐαυτό σας. Ὅταν ἡ μόνη σας ἔγνοια, σὲ ὁποιαδήποτε συζήτησι, γιὰ ὁποιοδήποτε θέμα, δὲν εἶναι ἄλλη παρὰ πῶς θὰ βρεῖτε ἀφορμὴ γιὰ τὴν θρησκευτικὴ προπαγάνδα σας, τὸ πρᾶγμα καταντᾷ μονομανία, ψύχωσις· καὶ ὁπωσδηποτε κάθε ἄλλο παρὰ εὐρύτητα πνεύματος φανερώνει. Σᾶς ὑπόσχομαι ὅμως ὅτι θὰ σᾶς βοηθήσω νὰ ξεπεράσετε τὴν θρησκομανία σας, μὴ ἐγκρίνοντας ἄλλο προβοκατόρικο μήνυμα θρησκευτικῆς προπαγάνδας (καὶ παντελῶς ἄσχετο μὲ τὸ θέμα τῆς συζητήσεως - ἐπιτέλους, ἔχουμε καὶ ἄλλα ζητήματα πρὸς προβληματισμόν).
Ἐὰν τώρα κατ᾿ ἐξαίρεσιν ἐνέκρινα τὸ τραγελαφικὸ μήνυμα ποὺ μοῦ ἀποστείλατε, τὸ ἔκανα ὄχι γιὰ νὰ ψέξω τὴν θρησκευτικὴ διαστροφή σας (ὁ καθένας μας μπορεῖ νὰ ἔχῃ κάποιες ἐκκεντρικότητες, ἐὰν δὲν ἐνοχλῇ τοὺς συμπολίτες του), ἀλλὰ διότι φοβοῦμαι ὅτι ἡ ἐκκεντρικότης αὐτὴ σᾶς παρασύρει σὲ ἄλλες, πολὺ ὀλισθηρὲς ἀτραπούς (γι᾿ αὐτὸ και ὁμιλῶ γιὰ διαστροφήν). Σᾶς ἐγκαλῶ, λοιπόν, ὅσο ἔχετε ἀκόμη τὴν δυνατότητα νὰ σκεφθεῖτε λογικὰ καὶ νὰ νιώσετε ἑλληνικά, εἰς τὴν τάξιν, καὶ σᾶς τονίζω ὅτι ἡ πίστις μου, τὴν ὁποίαν «μοῦ χαρίζετε», εἶναι ἡ Πατρὶς καὶ τὸ Γένος μας, οἱ πατρῷοι θεοί, οἱ τάφοι τῶν προγόνων, τὰ ἱερὰ καὶ οἱ παραδόσεις μας, αὐτοὶ ποὺ ἔφυγαν κι αὐτοὶ ποὺ θά ᾿ρθουν. Ἐσεῖς πολὺ εὔκολα «χαρίζετε» τὴν Βασιλεύουσα πόλι μας. Πολὺ εὔκολα «χαρίζετε» τὴν πίστι καὶ τὰ ὄνειρα καὶ τὸν πόνο καὶ τὶς χαρὲς τῶν πατεράδων καὶ τῶν παππούδων μας. Πολὺ εὔκολα «χαρίζετε» πάρα πολλὰ πράγματα καὶ δὲν ξέρω τὶ θὰ σᾶς μείνῃ στὸ τέλος. Προσέξτε, διότι τὸ πότε καὶ τὸ πῶς δὲν τὸ γνωρίζω οὔτε τὸ ρωτῶ· οἱ θεοὶ γνωρίζουν· ἀλλὰ ἐὰν καὶ ὅταν ἡ μοῖρα τοῦ Γένους μᾶς φέρει πάλι ψηλὰ στὶς πολεμίστρες, τὸτε -γι᾿ αὐτὸ εἶμαι βέβαιος- καὶ ἡ Πρόμαχος Ἀθηνᾶ μας καὶ ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός, ἡ Παναγία μας -μ᾿ ὅποιο ὄνομα θέλετε πεῖτε την-, δίπλα μας θὰ παραστέκουν· ἐσεῖς προσέξτε μὴν τὰ ἔχετε «χαρίσει» ὅλα καὶ εἶστε ἀπών.
Πραγματικά, πρόκειται για μια λογοκλοπή ολκής. Και μάλιστα όχι από το ίδιο το πρωτοότυπο, αλλά από την μετάφραση του Κονδυλάκη, του οποίου ο Καζαντάκης ήτον θαυμαστής. Για περισσότερα βλ. σχ. http://politikokafeneio-com.anatolikos.net/logotexnia/nikos24.htm
εχω ψαξει παντου να βρω τον πινακα του Caravaggio με το «Nec spe, nec metu».μπορει καποιος να με βοηθησει? στειλτε emai chiotisk@hotmail.com.ευχαριστω
ας πάει στο τάφο να χαράξει κάποιος κάτω από το ρητό ", Δημώνακτας" και τελίωσε το θέμα
ο Μπέρξονας όπως τον λέει ο Καζατζάκης έχει γράψει το ίδιο και μάλλον απο εκεί το ''δανείστηκε'' ήταν άλλωστε και θαυμαστής του.
Τώρα μόλις ανακάλυψα αυτήν την ανάρτηση. Θα κάνω αναφορά στην χθεσινή δική μου στο "Ο Δημώναξ στον Τάφο του Καζαντζάκη":
http://erinya-hellenica.blogspot.gr/2014/09/blog-post.html
και ο Δημώνακτας από ποιόν το πήρε ?
Η Γνώση δεν ανήκει σε κανέναν
Ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Καραβάτζιο, καλλιτέχνης, μέθυσος καὶ μαχαιροβγάλτης, εἶχε τὴν φράσι «nec spe nec metu» χαραγμένη στὸ μαχαίρι του. Περισσότερες πληροφορίες: «Nec Spe Nec Metu: Superman, Caravaggio and Hope».
Δημοσίευση σχολίου