Ὁ αἰώνιος Τοῦρκος (τοῦ Ἄρη Ζεπάτου)

Γιὰ τὸν Ἄρη Ζεπάτο ἔγραψε ὁ Σκίνιους, ἐδῶ καὶ ἐδῶ. Ἐγὼ τὸν Ἄρη Ζεπᾶτο τὸν θυμοῦμαι ἀπὸ τὸ παλαιὸ περιοδικὸ «Τότε...» τοῦ μακαρίτη Ἄρη Μωραΐτη. Ἀνεκπλήρωτη ἡ ἀπώλεια τῶν δύο ἀνδρῶν καὶ τῶν περιοδικῶν «Τότε...» καὶ «Πάντα» γιὰ τὸν πατριωτικὸ χῶρο. (Σήμερα κυκλοφορεῖ ἕνα ἱστορικὸ περιοδικὸ μὲ τὸν ἴδιο τίτλο, ἀλλὰ δὲν ἔχει σχέσι μὲ τὸ παλαιὸ «Τότε...»). Εὐφυέστατοι, ἡ σκέψι τους πρωτότυπη (καὶ ἀνατρεπτικὴ γὰ τὸ πολιτικὸ -δεξιὸ καὶ ἀριστερὸ- κατεστημένο) καὶ αἰχμηρή, ἡ ματιά τους καθαρή, στὸ ἐπίκεντρο τοῦ κάθε ζητήματος. Δύο παλαιὰ ἄρθρα τοῦ Ἄρη Ζεπάτου, ἕνα γιὰ τὴν ἀδιάρρηκτη σχέσι Ἑλλήνων καὶ Χριστιανισμοῦ [doc] (ἀπὸ τὸ «Τότε...») καὶ ἕνα δεύτερο γιὰ τὴν διαχρονικὴ φύσι τοῦ Τούρκου (ἀπὸ τὸ «Πάντα»), τὸ ὁποῖον ἀναδημοσιεύω ἐδῶ, εἶναι χαρακτηριστικὰ τῆς σκέψεως τοῦ ἀνδρὸς καὶ ἀποκαλυπτικὰ γιὰ τὴν ἐθνική μας αὐτογνωσία.

Τουρκαλάδες ἑορτάζουν τὴν Ἅλωσι τῆς Πόλης μας (βίντεο)

***

«Αν γνωρίζεις τον εχθρό και γνωρίζεις τον εαυτό σου, δεν υπάρχει λόγος να φοβάσαι το αποτέλεσμα χιλίων μαχών. Αν γνωρίζεις τον εαυτό σου, αλλά όχι τον εχθρό, για κάθε νίκη που κερδίζεις θα υφίστασαι και μια ήττα. Αν δεν γνωρίζεις τον εχθρό ούτε τον εαυτό σου, θα υποκύπτεις σε κάθε μάχη.» (Σουν Τζου)

«Η έννοια «Τούρκος» υπάρχει μόνο σε σχέση με τον ραγιά. Αν ο ραγιάς δεν υπάρχει, τότε ούτε και ο Τούρκος υπάρχει.
[...]
Η τάση για επέκταση του Τουρκικού κράτους συνδέεται με το υπαρξιακό πρόβλημα της Τουρκικής ψυχής, γι' αυτό κι έχει μεγάλη δύναμη και βαθιές ρίζες. Δεν είναι απλώς μια πολιτική επιλογή μιας ομάδος αλλά συνδέεται με τα προβλήματα και τις αξεπέραστες αντιφάσεις που προκαλεί το γεγονός ότι το θεμέλιο της Τουρκικής ταυτότητος, η υπερηφάνεια της και το «μεγαλείο» της, είναι η λατρεία της δύναμης και της κυριαρχίας.» (Άρης Ζεπάτος)

Ὁ Τοῦρκος καὶ ὁ ραγιᾶς.
(Ὁ τότε Ὑπ. Ἐξ. τῆς Ἑλλάδος Γ. Παπανδρέου, στὸ τουρκικό κοινοβούλιο, φαντάζει νάνος ἐμπρὸς ἀπὸ τὸ πορτραῖτο τοῦ σφαγέως Κεμάλ.)

***

Για την Τουρκία

Του Άρη Ζεπάτου

Απόσπασμα από το περιοδικό «Πάντα», τεύχος 3, Μάρτιος 1994, σελ. 44.
(Αναδημοσίευση στο περιοδικό «Άρδην», τ. 66, Αύγ.-Οκτ. 2007.)

Μια πρωτότυπη ουσιαστική ερμηνεία για το «περιεχόμενο της τουρκικής ταυτότητας» και τους λόγους που παρήκμασε και αποσαθρώνεται η «τουρκική εθνική συνείδηση».

Οι Τούρκοι ήσαν ένας λαός νομαδικός, ο οποίος στα τέλη του 11ου αιώνα φάνηκε στα ανατολικά όρια της Μικράς Ασίας. Ενίκησαν το παρηκμασμένο βυζαντινό κράτος και εγκαταστάθηκαν ανάμεσα σ' έναν πληθυσμό πολύ πιο προηγμένο πολιτιστικά απ' αυτούς. Ίδρυσαν ηγεμονίες και βαθμιαία επεβλήθησαν. Εξ αρχής, διαμόρφωσαν μια κατάσταση όπου ο Τούρκος ήταν συνώνυμος με τον γενναίο πολεμιστή, ο οποίος ήταν ο φυσικός κυρίαρχος άλλων λαών. Ο κυρίαρχος αυτός ζούσε με τις εισφορές των ραγιάδων και μονοπωλούσε την εξουσία. Ανέπτυξε μια μεγάλη και σταθερή αυτοεκτίμηση η οποία για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα δεν του επέτρεψε να επηρεασθεί ούτε κατ' ελάχιστο από τις μεγάλες αξίες των λαών που είχε υποδουλώσει, ούτε από τις αξίες των ευρωπαϊκών λαών. Το ιδεώδες του κυρίαρχου πολεμιστή, μαζί με τα μεγάλα οικονομικά και ψυχολογικά οφέλη που συνεπαγόταν, σαγήνευσε μεγάλα τμήματα των υποδούλων λαών, οι οποίοι αντάλλαξαν τις σταυρωμένες αξίες τους με τη δυνατότητα για εξουσία, που έδινε η ιδιότητα του Τούρκου. Δεδομένου ότι οι πρώτοι Τούρκοι που εισέβαλαν στη Μικρά Ασία ήταν πολύ λίγοι σε σχέση με τον γηγενή ελληνικό πληθυσμό, πολύ γρήγορα το σώμα του τουρκικού λαού απαρτίστηκε από Έλληνες, οι οποίοι, έπειτα από μια μακρά διαδικασία αλλοιώσεων και μεταλλαγών, κατέληξαν να προσχωρήσουν στον τουρκισμό. Η εθνογένεση των Τούρκων αποτέλεσε, ταυτοχρόνως, και την εξωτερική εκδήλωση του αρνητικού της εθνικής μας ψυχής. Η ελληνική ψυχή, αφού έφερε στον κόσμο, ως δώρο, την ατομική συνείδηση και διαφοροποίηση, ανακυκλώθηκε πάλι στην αμορφία της Ανατολής, παράγοντας τον «Τούρκο». Είχε προηγηθεί μια μακρά επώαση και χρειάστηκε η δράση ενός καταλύτη για να γεννηθεί μέσα στην ελληνική ψυχή ο «Τούρκος».

Οι Τούρκοι λοιπόν, σάρκα από τη σάρκα μας, απορροφημένοι από τη μανία για κυριαρχία- εξουσία, έφτιαξαν μια μεγάλη αυτοκρατορία όπου οι ρόλοι ήταν καθορισμένοι με ακρίβεια και ακαμψία. Όσο η αυτοκρατορία επεκτεινόταν, η τουρκική συνείδηση του κυρίαρχου πολεμιστή είχε μια πλατιά πρακτική βάση να στηρίζεται. Όταν ξεκίνησε η αργόσυρτη συρρίκνωση της αυτοκρατορίας, η τουρκική αυτοεκτίμηση άρχισε να υφίσταται ρήγματα, αλλά η πραγματικότητα της ζωής στήριζε ακόμη τις απαιτήσεις της τουρκικής ψυχής. Ο Τούρκος, ακόμη κι αν ήταν φτωχός, απέναντι σε έναν πλούσιο χριστιανό διατηρούσε την αίσθηση της επιβολής και υπεροχής του. Ορισμένες βιαιότητες και αυθαιρεσίες έπειθαν χριστιανούς και Τούρκους για το ποιος έχει την εξουσία. Όμως, στο πέρασμα του χρόνου, διαμορφώθηκε μια κατάσταση που για την τουρκική ψυχή αποτελούσε οδυνηρή εμπειρία. Στην καρδιά του κράτους τους, στη Μικρά Ασία, τα χριστιανικά έθνη των Ελλήνων και των Αρμενίων, παρ' όλο που ζούσαν κάτω από τη βία μιας ανεξέλεγκτης εξουσίας, παρ' όλο που δεν είχαν καμιά διασφάλιση, προόδευσαν σε όλους τους τομείς της ζωής και βαθμιαία ανέλαβαν την οικονομική ηγεσία της χώρας. Έτσι, αποδείχθηκε πρακτικά στους Τούρκους ότι τα «ιδεώδη» της δύναμης και της κυριαρχίας δεν είναι στην πραγματικότητα η πραγματική δύναμη κι ότι οι περιφρονημένες αξίες των ραγιάδων, κατά παράξενο τρόπο, εγκλείουν μέσα τους δύναμη.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, στη Μικρά Ασία, τα έθνη των ραγιάδων φαίνεται να θριαμβεύουν από κάθε άποψη. Η εμπειρία της μετατροπής των ραγιάδων σε πραγματικούς κυρίαρχους έθεσε επί τάπητος το ζήτημα της αναθεώρησης των σαθρών βάσεων του εξουσιασμού και της κυριαρχίας, που έχει υιοθετήσει ως απόλυτη αξία η τουρκική ψυχή. Όμως, δυστυχώς, οι Τούρκοι δεν ήταν σε θέση να κάνουν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η απάντηση στη διαμορφούμενη υπεροχή των χριστιανών ήταν το πρόγραμμα των Νεοτούρκων, το οποίο προέβλεπε αδίστακτα τη φυσική εξόντωση όλων των χριστιανικών εθνών της Μικράς Ασίας. Το πρόγραμμα αυτό πραγματοποιήθηκε όχι μόνο εξ αιτίας της τουρκικής αγριότητας αλλά και εξαιτίας των δικών μας σοβαρών λαθών, που συνδέονται με την εγκατάλειψη, στην πράξη, των αξιών που θα ελευθέρωναν και θα έδιναν διέξοδο σε όλους τους λαούς της Μικράς Ασίας.

Ο Έλληνας είδε στον «Τούρκο» απλώς τον αποτρόπαιο εχθρό κι όχι τον χαμένο εξ αίματος αδελφό, όπως είναι στην πραγματικότητα. Συνεπώς, όλες εκείνες οι κινήσεις για προσέγγιση και συνδυασμό παρελείφθησαν και οι Έλληνες στη Μικρά Ασία συνάντησαν την καθολική συσπείρωση του τουρκικού στοιχείου. Στις καινούργιες συνθήκες που διαμορφώνονται μετά τον αφανισμό των Ελλήνων και των Αρμενίων, η τουρκική ταυτότητα μπαίνει σε καταλυτική κρίση. Γιατί η έννοια «Τούρκος» υπάρχει μόνο σε σχέση με τον ραγιά. Αν ο ραγιάς δεν υπάρχει, τότε ούτε και ο Τούρκος υπάρχει. Γιατί ψυχολογικά ο Τούρκος, επειδή δεν ριζώνει σε πραγματικές αξίες, δεν είναι αυτόφωτος και αυτάρκης. Ο Τούρκος μπορεί να υπάρχει μόνο στο μέτρο που μπορεί να ασκεί το πάθος του εξουσιασμού, γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο λέμε ότι είναι εξαρτημένος και ετερόφωτος. Γιατί, αν δεν κυριαρχεί, δεν μπορεί να ζει ήσυχα και ειρηνικά από την ικανοποίηση των δικών του έργων. Είναι εξαρτημένος από τον ραγιά.

Σ' αυτήν την καταλυτική κατάσταση έχει μπει η τουρκική ψυχή και ζει με την αίσθηση της ασφυξίας. Εφ' όσον δεν υπάρχουν οι παλιοί πατροπαράδοτοι ραγιάδες, πρέπει στη θέση τους κάποιες ομάδες μέσα στην ίδια την Τουρκία να γίνουν ραγιάδες. Έτσι, βλέπουμε τους Κούρδους, ιστορικά σύμμαχο και αδελφό έθνος με τους Τούρκους, σήμερα να έχουν γίνει θανάσιμοι εχθροί. Οι Αλεβίτες, οι πάσης φύσεως αριστεροί, τα κάτω στρώματα, η φιλελεύθερη διανόηση, η νεολαία των πόλεων, γίνονται οι σύγχρονοι ραγιάδες στην Τουρκία. Αυτή η κατάσταση δημιουργείται από την τάση του αδυσώπητου εξουσιασμού, η οποία έχει συναφθεί με την τουρκική ψυχή και αναγνωρίζεται ως η απόλυτη και καθοριστική αξία. Αυτή η κατάσταση της ψυχής δημιουργεί μια κρατική εξουσία η οποία λειτουργεί με αδυσώπητη κτηνωδία προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ κάθε αντίθεση έχει την τάση να βαθαίνει και να γίνεται ασυμφιλίωτη σύγκρουση. Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, η συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων έχει εκ των πραγμάτων πάψει να λειτουργεί σύμφωνα με τα ιδεώδη του τουρκισμού. Από κάθε άποψη έχει γίνει ραγιάς, και καθώς δεν υπάρχουν πλέον οι παλιοί ραγιάδες, δεν υπάρχει χώρος ούτε για ψευδαισθήσεις. Στην κατάσταση αυτή, μεγάλα στρώματα της τουρκικής κοινωνίας αποξενώνονται από τις διάφορες εκφάνσεις του τουρκισμού και είναι αρκετοί εκείνοι που συνειδητοποιούν την ελληνική τους ρίζα...

Αυτές οι διεργασίες στα βάθη της Τουρκικής ψυχής, αμφισβητούν ευθέως την Τουρκική ταυτότητα και γεννούν και μιαν αντίρροπη τάση, τον πόθο να βιωθεί ξανά ο Τουρκισμός.

Η τάση για επέκταση του Τουρκικού κράτους συνδέεται με το υπαρξιακό πρόβλημα της Τουρκικής ψυχής, γι' αυτό κι έχει μεγάλη δύναμη και βαθιές ρίζες. Δεν είναι απλώς μια πολιτική επιλογή μιας ομάδος αλλά συνδέεται με τα προβλήματα και τις αξεπέραστες αντιφάσεις που προκαλεί το γεγονός ότι το θεμέλιο της Τουρκικής ταυτότητος, η υπερηφάνεια της και το «μεγαλείο» της, είναι η λατρεία της δύναμης και της κυριαρχίας.

Το σημερινό Τουρκικό κράτος, στη σημερινή του μορφή, δεν δίνει στους υπηκόους του την ευκαιρία να νοιώσουν Τούρκοι. Οι ιθύνουσες Τουρκικές ομάδες βλέπουν με φρίκη τους υπηκόους τους να ξεφεύγουν ψυχικά από τον Τουρκισμό, γιατί η ενάσκηση του Τουρκισμού όχι μόνο δεν τους αφορά, αλλά έχει γίνει κακός βραχνάς γι' αυτούς. Αυτό δημιουργεί την τάση για επέκταση, η οποία έπειτα από την πτώση του κομμουνισμού, εκδηλώνεται όλο και πιο καθαρά. Ο ερεθισμός της Τουρκικής ηγεσίας από την Γιουγκοσλαβική κρίση είναι ολοφάνερος. Αν τους βοηθούσε η γεωγραφία, μάλλον δεν θα είχαν αντισταθεί στον πειρασμό της εμπλοκής. Όμως, την επόμενη φορά, η γεωγραφία μπορεί να μην τους εμποδίζει...

Όλ' αυτά, τι σημαίνουν πρακτικά; Μήπως ότι η Τουρκία θα μας επιτεθεί αύριο;

Πάνω σ' αυτό το ζήτημα δεν είναι δυνατόν να είμαστε κατηγορηματικοί, γιατί στον σύγχρονο, πολύπλοκο και διασυνδεδεμένο κόσμο, για να γίνει ένας πόλεμος δεν αρκεί η θέληση της μιας πλευράς. Απαιτείται απαραιτήτως και ένας ευνοϊκός συνδυασμός περιστάσεων και συμμαχιών.

Αυτό που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι, ότι η πραγματική Τουρκική ηγεσία η οποία καθορίζει την πάγια εθνική πολιτική της Τουρκίας, όχι από μία συγκυριακή επιλογή αλλά για λόγους οι οποίοι συνδέονται με βαθιές ανάγκες της Τουρκικής ψυχής, δεν θα παραλείψει καμιά ενέργεια, υπονόμευση ή ό,τι άλλο μπορεί να βρει η δολιότητα για να μας συντρίψει. Αυτά είναι πάγια κατεύθυνση της πολιτικής τους, η οποία δεν πρόκειται να αλλάξει στο προσεχές μέλλον. Αν η Ελληνική ηγεσία πιστέψει ότι με επίδειξη καλής θελήσεως μπορεί να εξομαλύνει τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις θα έχει κάνει ένα σοβαρότατο λάθος προσανατολισμού, το οποίο θα εκθέσει τη χώρα σε σοβαρό κίνδυνο.

Η ηγεσία της Τουρκίας αναζητάει μια ευνοϊκή ευκαιρία για να μας συντρίψει. Προετοιμάζεται συντονισμένα γι' αυτό. Πιστεύει πως έτσι θα στερεώσει την αποσαθρούμενη Τουρκική συνείδηση. Πιστεύει πως έτσι θα συγκολλήσει την βαθύτατα διασπασμένη και σπαρασσόμενη κοινωνία της.

Η πάγια επιθετική ροπή της Τουρκικής ηγεσίας απέναντι μας, αναπόφευκτα της δίνει το πλεονέκτημα να διαλέξει εκείνη το χρόνο της επιθέσεως της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα διαλέξει έναν χρόνο, που η συγκυρία θα την ευνοεί. Σ' αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να οπλιστούμε με μεγάλη υπομονή και επιμονή μέχρις ότου ξεπερασθεί η δυσμενής συγκυρία.