Ὁ Ἀρεοπαγιτικὸς τοῦ Ἰσοκράτους καὶ τὰ ψεύδη τῶν «Ἰῶν» καὶ τοῦ Παντελῆ Μπουκάλα

Τὸ πολλαχοῦ ἀναπαραχθέν, χωρὶς παραπομπὴ στὸ ἀρχαῖο κείμενο, προχείρως καὶ μὲ ἐλεύθερη, ὁμολογουμένως, ἀπόδοσι στὰ νέα Ἑλληνικά, κείμενον τοῦ Ἰσοκράτους περὶ ἐκτροχιασμοῦ τῆς δημοκρατίας, κατέκρινεν ὡς ἀνακριβὲς πρῶτος ὁ κ. Νῖκος Σαραντάκος. Στὸν κ. Σαραντάκο, ἀπήντησεν ὁ Κωνσταντῖνος τῆς «Σχιζοφρένειας» καὶ (κρατώντας ἴσες ἀποστάσεις) ὁ Μπάμπης τῶν «Ἴσων ἀποστάσεων». Ἀκολούθως, χωρὶς νὰ ἀναφέρουν τὴν πηγή, οἱ «Ἰοὶ» τῆς «Ἐλευθεροτυπίας» (20-12-2008) καὶ ὁ κ. Παντελῆς Μπουκάλας («Ἡ Καθημερινή», 25-1-2009) εὐρῆκαν ἀφορμὴ νὰ ἀποδοθοῦν σὲ κυνήγι μαγισσῶν, ἐθνικιστῶν καὶ ἀρχαιοφίλων, κατηγορώντας συλλήβδην τοὺς τελευταίους ὡς παραχαράκτες. Ἂς δοῦμε ἐὰν ἔχουν δίκιο, ἔστω ἐπὶ τοῦ συγκεκριμένου. Παραθέτω ἐπιστολή μου πρὸς τὴν «Καθημερινήν».


Κύριοι,

Διαστρέφει τὴν ἀλήθεια ὁ κ. Μπουκάλας στὸ σημερινό του ἄρθρο («Μάθε, Ισοκράτη, γράμματα...», 25-1-2009), ἰσχυριζόμενος ὅτι ὁ Ἰσοκράτης «υποστήριζε τα εντελώς αντίθετα από όσα του έβαλαν στο στόμα οι αρχαιόφιλοι «παραχαράκτες»» καὶ ὅτι οἱ τελευταῖοι τὸν διαστρεβλώνουν γιὰ νὰ κινδυνολογήσουν. Ἡ ἀλήθεια, ἀντιθέτως, εἶναι ὅτι ὁ Ἰσοκράτης σὲ ὁλόκληρον τὸν Ἀρεoπαγιτικόν του, ἐπικρίνει ἀκριβῶς τὴν στρεβλὴ δημοκρατία τοῦ καιροῦ του, ἀντιπαραβάλλοντάς την μὲ τὴν ὑγιῆ τοιαύτη τοῦ Σόλωνος καὶ τοῦ Κλεισθένους. Μάλιστα, ὄχι μόνον ὅ ἴδιος ὁ Ἰσοκράτης... κινδυνολογεῖ, ἀλλὰ χαρακτηρίζει καὶ τὸν κ. Μπουκάλαν... «λίαν ἀνόητον» (8.3)!

Διαστρέφει τὴν ἀλήθεια ὁ κ. Μπουκάλας, ἰσχυριζόμενος (μὲ κεφαλαῖα γράμματα) ὅτι «Για τον Σόλωνα και τον Κλεισθένη μιλάει εκεί ο ρήτορας και τονίζει ότι οι δύο πατέρες της δημοκρατίας εγκατέστησαν πολίτευμα που όχι μόνο «ΔΕΝ προετοίμαζε τους πολίτες [...]»» καὶ ἀποκρύπτοντας ὅτι ὁ Ἰσοκράτης λέγει τὰ παραπάνω εἰς ἀντίθεσιν ἀκριβῶς μὲ τὴν δημοκρατία τοῦ καιροῦ του, τὴν ὁποίαν σφοδρῶς κατακρίνει (π.χ. 8.1-5, ἀλλὰ καὶ σὲ ὁλόκληρον τὸν λόγον) καὶ ἡ ὁποία κάνει ἀκριβῶς τὰ ἀναφερόμενα.

Διαστρέφει τὴν ἀλήθεια ὁ κ. Μπουκάλας, γράφοντας γιὰ «ύπουλη διαστρέβλωση του Ισοκράτη», «κίβδηλο» ἀπόσπασμα, «ρήσεις που όσο κι αν ψάξει κανείς στο αρχαίο κείμενο δεν θα βρει πουθενά». Γιὰ τοῦ λόγου τὸ ἀληθές, ἐγὼ τουλάχιστον ἔψαξα καὶ παραθέτω ἀκολούθως τὰ ἀποσπάσματα τὰ ὁποία ὁ κ. Μπουκάλας ἀγνοεῖ.


Δύο επιπλέον παρατηρήσεις:

Δίκιο ἔχει ο κ. Μπουκάλας εἰς τὸ ὅτι «φρόνιμο είναι πάντως να ελέγχουμε τη γνησιότητα των αρχαιοελληνικών κειμένων». Ἐπαυξάνω λέγοντας ὅτι καλὸν εἶναι νὰ παραθέτουμε τὸ πρωτότυπο ἀρχαῖο κείμενο αὐτούσιο. Δυστυχῶς, ἐξ αἰτὶας τῆς πολεμικῆς κατὰ τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν τοῦ κ. Μπουκάλα καὶ τῶν ὁμοϊδεατῶν του, ἡ παιδεία τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους δὲν παρέχει σὲ πολλοὺς τὴν δυνατότητα νὰ μποροῦν νὰ τὸ πράττουν.

Κακῶς, τέλος, γράφει ὁ κ. Μπουκάλας ὅτι «ψευδο-Ισοκράτης δεν είχε υπάρξει κι έπρεπε να περιμένει τα δικά μας χρόνια για να γεννηθεί». Ἀντιθέτως ψευδο-Ἰσοκράτες εἶναι ὅλοι οἱ ὀπαδοὶ τοῦ «πολυπολιτισμοῦ» καὶ τοῦ «πολυφυλετισμοῦ» τῶν τελευταίων χρόνων, οἱ ὁποῖοι ἰσχυρίζονται ψευδῶς ὅτι ὁ Ἰσοκράτης γράφει ὅτι «Ἕλληνες εἶναι οἱ τῆς ἡμετέρας παιδείας μετέχοντες». Τὴν στιγμὴ ποὺ ὁ ἀκραιφνὴς ἐθνικιστὴς καὶ τοπικιστὴς Ἰσοκράτης, ὄχι μόνον στὸ πολεμικὸ κήρυγμα τοῦ Πανηγυρικοῦ του ἰσχυρίζεται ὅτι δὲν φθάνει νὰ γεννηθῇ κανεὶς Ἕλλην ἀλλὰ πρέπει νὰ ἔχῃ καὶ ἀθηναϊκὴ παιδεία (50), καλεῖ δὲ σὲ πολεμικὸ ξεσηκωμὸ κατὰ τῶν βαρβάρων τοὺς Ἕλληνες, ἀλλὰ καὶ π.χ. στὴν Γ' ἐπιστολή του πρὸς τὸν Φίλιππον καλεῖ τὸν Ἕλληνα βασιλέα «τοὺς βαρβάρους ἀναγκάσῃς εἱλωτεύειν τοῖς Ἕλλησιν» (5.3), ἐνῶ στὸν «Περὶ ἀντιδόσεως» λόγον του λέγει στοὺς Ἀθηναίους (293.3-294.1) «αὐτοὶ προέχετε καὶ διαφέρετε τῶν ἄλλων ... τούτοις οἷσπερ ἡ φύσις ἡ τῶν ἀνθρώπων τῶν ἄλλων ζῴων καὶ τὸ γένος τὸ τῶν Ἑλλήνων τῶν βαρβάρων»! Τὸ τραγελαφικὸν βεβαίως εἶναι ὅτι οἱ «προοδευτικοὶ» παραχαράκτες τοῦ Ἰσοκράτους, λέγοντας «ἑλληνικὴ παιδεία», ἐννοοῦν ἀφ᾿ ἑνὸς τήν... μὴ παιδεία τῶν ὑπὸ κατάληψιν, πυρπολημένων καὶ διαλυμένων δημοσίων ἐκπαιδευτικῶν ἰδρυμάτων καὶ ἀφ᾿ ἐτέρου τήν... μὴ ἑλληνικὴ (μᾶλλον ἀνθελληνικὴ) παιδεία τῶν κ.κ. Λιάκου, Φραγκουδάκη, Ρεπούση κ.λπ. (ὁπότε, συμφώνως μὲ τὸ κριτήριον τῆς παιδείας, ἐμεῖς μᾶλλον θὰ ἀφελληνισθοῦμε ἀντὶ νὰ ἐξελληνισθοῦν οἱ ἀλλοδαποί.)


Παραπομπὲς εἰς τὸν Ἀρεοπαγιτικὸν τοῦ Ἰσοκράτους:

[8.1-5: Ὅστις οὖν εἰδὼς τοσαύτας μεταβολὰς γεγενημένας καὶ τηλικαύτας δυνάμεις οὕτω ταχέως ἀναιρεθείσας πιστεύει τοῖς παροῦσι, λίαν ἀνόητός ἐστιν, ἄλλως τε καὶ τῆς μὲν πόλεως ἡμῶν πολὺ καταδεέστερον νῦν πραττούσης ἢ κατ᾿ ἐκεῖνον τὸν χρόνον (μτφ. ἔκδ. Ζαχαροπούλου: Ἐκεῖνος λοιπὸν πού, ἂν καὶ ξέρη ὅτι γίνονται τόσο πολλὲς μεταβολὲς καὶ ὅτι τόσο μεγάλες δυνάμεις περιπίπτουν σὲ ἀφάνεια, πιστεύει ὅτι εἶναι ικανοποιητικὴ ἡ σημερινὴ κατάσταση, εἶναι χωρὶς ἄλλο πολὺ ἀνόητος, γιατὶ καὶ τὸ κράτος μας τώρα βρίσκεται σὲ χειρότερη θέση παρ᾿ ὅ,τι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη [σ.σ. τῶν Περσικῶν Πολέμων]...]

[12.5-7: Πολιτείαν γὰρ τὴν ὀρθῶς ἂν τοῖς πράγμασι χρησομένην οὔτ᾿ ἔχομεν οὔτε καλῶς ζητοῦμεν. (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: Πολίτευμα ποὺ νὰ μπορῆ νὰ διοικήσῃ καλὰ τὰ πράγματα, οὔτε ἔχουμε οὔτε μὲ καλὴ τακτικὴ ἐπιδιώκουμε νὰ συστήσουμε.)]

Ανάλυσις τοῦ περὶ οὗ ὁ λόγος κειμένου:

Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται [Ὁ Ἰσοκράτης, πράγματι, λέγει ὅτι ἡ δημοκρατία εἶναι τὸ πλέον δημοφιλὲς καὶ συμφέρον πολίτευμα (17.1-2), ἡ δημοκρατία τοῦ Σόλωνος καὶ τοῦ Κλεισθένους ὅμως· ὄχι ἡ σημερινὴ (17.5-6: οἱ δὲ τῆς νῦν παρούσης ἐπιθυμήσαντες, ὑπὸ πάντων μισηθέντες (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: Ὅσοι ὅμως ἐπεθύμησαν περισσότερο τὸ σημερινὸ δημοκρατικὸ πολίτευμα ἐμισήθηκαν ἀπ᾿ ὅλους). Καὶ συνεχίζει, θέτοντας ἀκριβῶς τὸ ἐρώτημα τοῦ πῶς ἡ δημοκρατία στὶς μέρες του ἐξοκέλλει (δηλαδή αὐτοκαταστρέφεται) (18.1-6): Καίτοι πῶς χρὴ ταύτην τὴν πολιτείαν ἐπαινεῖν ἢ στέργειν τὴν τοσούτων μὲν κακῶν αἰτίαν πρότερον γενομένην, νῦν δὲ καθ' ἕκαστον τὸν ἐνιαυτὸν ἐπὶ τὸ χεῖρον φερομένην; Πῶς δ' οὐ χρὴ δεδιέναι μὴ τοιαύτης ἐπιδόσεως γιγνομένης τελευτῶντες εἰς τραχύτερα πράγματα τῶν τότε γενομένων ἐξοκείλωμεν; [ἀκριβὴς ἀπόδοσις τοῦ νοήματος (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: Πῶς εἶναι λοιπὸν δυνατὸν νὰ ἐπαινοῦμε ἢ νὰ εὐνοοῦμε αὐτὸ τὸ πολίτευμα ποὺ ἔγινε αἰτία τοσων καὶ τόσων συμφορῶν ὡς τώρα καὶ ποὺ ἀκόμη καὶ σήμερα ἐξακολουθεῖ νὰ πηγαίνη πρὸς τὸ χειρότερο; Καὶ γιατί τάχα δὲν πρέπει νὰ φοβούμεθα ὅτι μὲ τὸν κατήφορο ποὺ ἐπῆρε θὰ καταντήσουμε στὰ τελευταῖα σὲ κατάσταση περισσότερο ἄθλια ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη;)]

διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, [21.1-22.5: Μέγιστον δ' αὐτοῖς συνεβάλετο πρὸς τὸ καλῶς οἰκεῖν τὴν πόλιν, ὅτι δυοῖν ἰσοτήτοιν νομιζομέναιν εἶναι, καὶ τῆς μὲν ταὐτὸν ἅπασιν ἀπονεμούσης, τῆς δὲ τὸ προσῆκον ἑκάστοις, οὐκ ἠγνόουν τὴν χρησιμωτέραν, ἀλλὰ τὴν μὲν τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσαν τοὺς χρηστοὺς καὶ τοὺς πονηροὺς ἀπεδοκίμαζον ὡς οὐ δικαίαν οὖσαν, τὴν δὲ κατὰ τὴν ἀξίαν ἕκαστον τιμῶσαν καὶ κολάζουσαν προῃροῦντο καὶ διὰ ταύτης ᾤκουν τὴν πόλιν, οὐκ ἐξ ἁπάντων τὰς ἀρχὰς κληροῦντες, ἀλλὰ τοὺς βελτίστους καὶ τοὺς ἱκανωτάτους ἐφ' ἕκαστον τῶν ἔργων προκρίνοντες. [ἀκριβὴς ἀπόδοσις τοῦ νοήματος (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: Ἐξαιρετικὴ μάλιστα συμβολὴ γιὰ τὴν καλὴ διοίκηση τῆς πολιτείας παρεῖχε τὸ γεγονὸς ὅτι, ἐπειδὴ ὑπάρχει ἡ δοξασία ὅτι ὑπάρχουν δύο εἴδη ἰσότητος καὶ ὅτι ἡ μία ἀπονέμει σ᾿ ὅλους τὰ ἴδια δικαιώματα καὶ ἡ ἄλλη ὅ,τι πρέπει στὸν καθένα, δὲν αγνοοῦσαν τὴν χρησιμώτερη, ἀλλ᾿ ἐκείνη ποὺ ἔδινε τὰ ἴδια δικαιώματα καὶ στοὺς ἠθικοὺς ἀνθρώπους καὶ στοὺς πονηροὺς τὴν ἀπεδοκίμαζαν, γιατὶ τὴν θεωροῦσαν ἄδικη, ἐνῶ ἐκείνην ποὺ παρεῖχε δικαιώματα ἀνάλογα μὲ τὴν ἀξία τοῦ καθενὸς καὶ ἐτιμωροῦσε πάλι ἀναλόγως τῶν περιστάσεων, τὴν προτιμοῦσαν καὶ σύμφωνα μ᾿ αὐτὴν ἐρρύθμιζαν τὴν διοίκηση τῆς πολιτείας, καὶ δὲν ἐξέλεγαν τοὺς ἄρχοντας ἀπ᾿ ὅλους τοὺς πολίτας ἀνεξαιρέτως, ἀλλὰ γιὰ κάθε ἀξίωμα προέκριναν τὸν καλύτερο καὶ ἰκανώτερο.)]]

[20.1-5: Οἱ γὰρ κατ' ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν διοικοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ᾿ ἣ τοῦτον τὸν τρόπον...]
διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν [20.5: ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ᾿ ἡγεῖσθαι [ἀκριβὴς ἀπόδοσις] [σ.σ. ἡ τοῦ Σόλωνος καὶ τοῦ Κλεισθένους, εἰς ἀντίθεσιν μὲ τὴν ἐπὶ Ἰσοκράτους, ἡ ὁποία παιδεύει τοὺς πολίτες ἀντιθέτως]]

την αυθάδεια ως δικαίωμα, [20.6: τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, [μᾶλλον ἀκριβὴς ἀπόδοσις (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: τὴν ἀκολασία δημοκρατία)]]

την παρανομία ως ελευθερία, [20.6: τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθερίαν, [ἀκριβὴς ἀπόδοσις]]

την αναίδεια του λόγου ως ισότητα [20.7: τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, [ἀκριβὴς ἀπόδοσις (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: τὴν ἀθυροστομία ἰσότητα δικαιωμάτων)]]

και την αναρχία ως ευδαιμονία. [20.7-8: τὴν δ' ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, [ἐλεύθερη ἀπόδοσις (ἔκδ. Ζαχαροπούλου: τὴν ἐξουσία νὰ κάνουν ὅλα αὐτὰ [τὶς παρεκτροπὲς] εὐδαιμονία)]]


Μετὰ τιμῆς,

[ὄνομα, διεύθυνσις, τηλέφωνον]