Τὸ πνεῦμα τῆς παράδοσης

Ἡ μελέτη τῶν παραδόσεων τῶν λαῶν ὁδηγεῖ τὸν μελετητή, ἀργὰ ἢ γρήγορα, σὲ μερικὰ βασικὰ συμπεράσματα:

1. Πὼς οἱ παραδόσεις αὐτὲς εἶναι ἐπιβιώσεις πανάρχαιων ρυθμῶν ἢ μορφῶν πού, παρὰ τὶς μεταμορφώσεις ποὺ ἔπαθαν στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, κρατοῦν ἀναλλοίωτη τὴν ἀρχέγονη οὐσία των.

2. Πὼς ἡ καθεμιὰ εἶναι γνήσια ἔκφραση τῆς ψυχῆς τῆς κάθε ἐθνότητας, τῆς βασικῆς αὐτονομίας της, μὰ πώς ὅλες ἀνήκουν στὴν παγκόσμια οἰκογένεια τῆς μιᾶς καὶ ἑνιαίας παράδοσης ὅλων τῶν λαῶν τῆς γῆς.

3. Πὼς ὅλες δὲν ἀπέχουν ἐξίσου, ὅπως ὀρθὰ διέκρινε ἕνας ποιητής μας, ὁ Ἄγγελος Σικελιανός, ἀπὸ τὸ πνευματικὸ κέντρο τῆς καθολικῆς αὐτῆς παράδοσης, μὰ πὼς ἡ καθεμιὰ ἀντανακλᾶ, ἄλλη λιγότερο ἄλλη περισσότερο, καὶ πλέον καθαρὸ τὸ φῶς τοῦ πνεύματός της.

4. Πὼς ἡ ἑλληνικὴ παράδοση ἀπὸ θεία μοίρα ἀνήκει στὶς τελευταῖες τοῦτες, συνθέτοντας, ἐξαιτίας τῆς προνομιακῆς της θέσης ἀπάνω στὸν πλανήτη μας, τὰ πνευματικὰ ρεύματα ὅλης τῆς οἰκουμένης.

Ὁ φωτισμένος νοῦς, ἀργὰ ἢ γλήγορα, θ᾿ ἀναγνωρίσει πὼς ἔξω ἀπὸ τούτη τὴ μιὰ καὶ μόνη, τὴν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου παράδοση, δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει παρὰ μόνο τὸ ψευδὲς καὶ τὸ ἐφήμερο. Γιατὶ τούτη μόνη εἶναι ἡ ἔκφραση τοῦ ἑνὸς καὶ ἀίδιου λόγου, τοῦ λόγου πού, ὅπως εἶπε ὁ Ἡράκλειτος, δὲν εἶναι τίποτ᾿ ἄλλο παρὰ ἡ ἐξήγησις τοῦ τρόπου τῆς τοῦ παντὸς διοικήσεως καὶ ποὺ ὅσο κοινωνοῦμε ἀπὸ τὴ Μνήμη της πετυχαίνουμε τὸ ἀληθινό, ἐνῶ ὅταν ἀντίθετα ἰδιάσωμεν, περιοριστοῦμε δηλαδὴ στὸ στενὸ ἀτομικό μας ἐγώ, ἁμαρτάνουμε, ἀστοχοῦμε μ᾿ ἄλλους λόγους τὴν ἀλήθεια.

(Δημήτρης Πικιώνης, «Τὸ πνεῦμα τῆς παράδοσης», 1951)

* * *

Ματαιότατον φῦλον, ἀναφέρει ὁ Πίνδαρος, ὅστις αἰσχύνων ἐπιχώρια παπταίνει (γυρεύει) τὰ πόρσω (τὰ μακρινά), ἀφήνοντας ἀτέλεστα τὰ ἱερότατα χρέη τῆς Φυλῆς...

(Δημήτρης Πικιώνης, «Ὑποθῆκες ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ παράδοση», 1963)

Σημείωσις:

Ἀπὸ μνήμης τὰ πάμπολλα ἀρχαῖα χωρία, σημειώνει ὁ ἐπιμελητής τῆς ἐκδόσεως. (Τότε δὲν ὑπῆρχε TLG.)

ἔστι δὲ φῦλον ἐν ἀνθρώποισι ματαιότατον,
ὅστις αἰσχύνων ἐπιχώρια παπταίνει τὰ πόρσω,
μεταμώνια θηρεύων ἀκράντοις ἐλπίσιν.

(Πίνδαρος, Πύθια, ᾠδὴ 3η, στ. 21-23)

(Χαμένο κορμὶ ὅποιος περιφρονεῖ τὰ πάτρια γυρεύοντας τὰ ξένα. (Ἀπόδοσις ἡμετέρα.))