Βλέμμα ἀπὸ ἀλλοῦ

Θὰ πληροφορηθήκατε ἀσφαλῶς τὴν ἀνακάλυψι τοῦ καταπληκτικοῦ ψηφιδωτοῦ μὲ τὸν «ἑξαπτέρυγο ἄγγελο» τῆς Ἁγια-Σοφιᾶς. Θαυμᾶστε το σὲ ὑψηλὴ ἀνάλυσι.

Ἁγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, ἄγγελος Σεραφείμ (ψηφιδωτό). (Φωτογραφία: «Frankfurter Allgemeine», 26-7-2009.)
...Ἔτσι! Ἔτσι! Ἄντε, βγαίνει ὁσονούπω καὶ ὁ Μαρμαρωμένος! Ἀκονίζουμε ξίφη, γυαλίζουμε θώρακες καὶ περικεφαλαῖες!

Μεταφέρω τὸ ρεπορτάζ [antinews.gr] [foreignpress-gr.com]:

«Εμφανίσθηκε ο «Εξαπτέρυγος Άγγελος» της Αγίας Σοφίας μετά από 160 χρόνια μοναξιάς

»Η συγκλονιστική μορφή του λεγόμενου «εξαπτέρυγου Αγγέλου» της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, εμφανίσθηκε μετά από 160 χρόνια σιωπής και απουσίας, μπροστά στα έκπληκτα και συγκινημένα βλέμματα των μελών της ομάδας αναστήλωσης του μοναδικού αυτού θρησκευτικού μνημείου.

»Πρόσφατα, κατά τις εργασίες αναστήλωσης της Αγία Σοφίας, οι ειδικοί εντόπισαν τυχαία ένα από αυτά τα μωσαϊκά και μετά από προσεκτικές εργασίες απομάκρυνσης της μάσκας και των 6-7 στρωμάτων γύψου, αποκαλύφθηκε ο άγγελος με τα έξι φτερά. Το μωσαϊκό σε μια πρώτη εκτίμηση πιθανολογείται ότι δημιουργήθηκε τον 9ο ή 14ο αιώνα, ενώ η πραγματική του ηλικία θα καθοριστεί κατόπιν των μελετών που θα κάνουν τα μέλη του Ανώτατου Επιστημονικού Συμβουλίου της Αγίας Σοφίας. Η ανακάλυψη έλαβε τεράστια δημοσιότητα στην Τουρκία και αναμεταδίδεται με εκτενή ρεπορτάζ και σχόλια απο τα ΜΜΕ.

»Ο τελευταίος που είχε δει την εικόνα του «Εξαπτέρυγου Αγγέλλου» ήταν ο Ελβετός Αρχιτέκτονας Gaspare Fossati, που είχε διενεργήσει τις εργασίες αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας την περίοδο 1847-1849, κατ' εντολή του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αμπντουλμετζίτ. Τότε, ο Fossati και ο αδελφός του ανακάλυψαν και φωτογράφησαν αυτά τα μωσαϊκά που περιλάμβαναν και την μορφή του Αγγέλου (πιθανολογείται ότι το ψηφιδωτό αναπαριστά τον αρχάγγελο Σεραφείμ που προστατεύει το Θρόνο του Θεού). Η μοναδική ανακάλυψη του Fossati δεν συγκίνησε και πολύ τον Σουλτάνο ο οποίος διέταξε το ψηφιδωτό του «Εξαπτέρυγου Αγγέλου» να καλυφθεί ξανά με γύψο και να τοποθετηθούν πάνω του μεταλλικές μάσκες. Οι φωτογραφίες των αδελφών Fossati αποτελούσαν μέχρι σήμερα την μοναδική πηγή απόδειξης του ανεπανάληπτου αυτού μωσαϊκού. Ο άγγελος με τα έξι φτερά έχει διαστάσεις 1,5x1 μέτρο, και έχει διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση.»

Σχόλιον:

Κατ᾿ ἀρχάς, διόρθωσις: Δὲν ὑπάρχει «ἀρχάγγελος Σεραφείμ» – ἔλεος! Ὑπάρχει Τάγμα Ἀγγέλων Σεραφείμ, ἕνα ἀπὸ τὰ 9 Τάγματα Ἀγγέλων καὶ τὸ εὐρισκόμενο πλησιέστερα στὸν Θρόνο τοῦ Θεοῦ (σύμφωνα μὲ τὸν μεγάλο μυστικὸ τοῦ χριστιανισμοῦ «ψευδο-»Διονύσιο τὸν Ἀρεοπαγίτη.

Οἱ Τοῦρκοι, πάντως, εἶναι ἔξυπνοι (εἰς ἀντίθεσιν μὲ τοὺς τσιφτετέλληνες). Κάποτε προσπαθοῦσαν νὰ κρύψουν ἢ καὶ νὰ ἐξαφανίσουν τὸ ἀρχαῖο καὶ μεσαιωνικὸ ἑλληνικὸ παρελθὸν τῆς Μικρασίας. Τώρα, ἀναδεικνύουν καὶ προβάλλουν καὶ ἐκμεταλλεύονται οἱ Τοῦρκοι τὸ παρελθόν τους, τὴν ἱστορία τους καὶ τὴν κληρονομιά τους -διότι δικά τους τὰ θεωροῦν-, καὶ εἶναι ὑπερήφανοι γι᾿ αὐτά. (Καὶ γιατὶ ὄχι δηλαδή· ἂς τιμοῦν τὸ ἴδιο τουλάχιστον οἱ Ἕλληνες τὰ δικά τους.)

Χαρακτηριστικὸ -ἔως ἐξωφρενικὸ- παράδειγμα τὸ τουρκικὸ πλοῖο τῆς... ἀρχαίας Φώκαιας, τὸ ὁποῖο ὁδεύει γιὰ τὴν Μασσαλία (ἐν μέσῳ ἀντιδράσεων Ἀρμενίων, Ἑλλήνων τῆς Γαλλίας καὶ Γάλλων [ἀνανέωσις 2-8-2009: ...«θερμὴ» ὑποδοχὴ ἀπὸ τοὺς Μασσαλιῶτες]), ἀφοῦ πρῶτα ὕψωσε τὴν τουρκικὴ σημαία χωρὶς καμμία ἀντίδρασι στὴν Ἱερὰ Πόλι Μεσολλογγίου τῶν νῦν ραγιαδελλήνων.

γαυριάσματα...

Παρένθεσις, πρὶν γράψω τὶς ἐντυπώσεις μου ἀπὸ τὸ Νέον Μουσεῖον Ἀκροπόλεως (τὸ ὁποῖον καὶ μὲ ἐνδιαφέρει). Διαβάζω κραυγὲς «προοδευτικῶν» χριστιανοφόβων καὶ ἑλληνοφόβων, ὀψίμως... ἀρχαιολατρῶν (αὐτῶν ποὺ ὑβρίζουν κάθε ἀναφορὰ σὲ Ἱστορία, κληρονομιά, γλῶσσα, συνέχεια τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς φυλῆς μας), περὶ δῆθεν λογοκρισίας κάποιου βίντεο κάποιου Γαβρᾶ ἀπὸ τὸ «θεοκρατικό» μας κράτος. [1]

Μὲ τὴν φαιδρὰν πλευρὰν τῆς ὑποθέσεως ἀπαξιῶ νὰ ἀσχοληθῶ. Μὲ ρωτοῦν, ὅμως, φίλοι: Ἐπὶ τῆς οὐσίας, εἶναι ἢ ὄχι ἀληθὲς ὅτι οἱ χριστιανοὶ ἐπροξένησαν καταστροφὲς στὸν Παρθενῶνα;

Ἐπὶ τῆς οὐσίας λοιπόν. Τὸ ὅτι ἔγιναν καταστροφὲς καὶ ἀπὸ χριστιανοὺς εἶναι ἀκριβές. Τόσο ἀκριβὲς ὅσο καὶ ὅτι ὁ... ἀρχαιόθρησκος Δημήτριος ὁ Πολιορκητὴς ἔκανε τὸν Παρθενῶνα παλάτι του καὶ πορνεῖο (καὶ οἱ... ἀρχαιόθρησκοι Ἀθηναῖοι, ἐνθουσιασμένοι, τὸν ἀνεκήρυξαν θεό). Ἐὰν τώρα κάποιος ἔλεγε ὅτι «γιὰ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες καὶ τὴν ἀρχαία θρησκεία ὁ Παρθενῶν δὲν ἦταν παρὰ ἕνα πορνεῖο», ὄχι, δὲν θὰ ἦταν ἀκριβές, θὰ ἦταν δυσφημιστικὴ προπαγάνδα καὶ τερατώδης διαστρέβλωσις τῆς Ἱστορίας, ἔστω καὶ βασισμένη σὲ πραγματικὸ περιστατικό. Διότι ἡ μισὴ ἀλήθεια (πόσο μᾶλλον μιὰ πτυχὴ μόνον αὐτῆς) δὲν εἶναι ἀλήθεια. Ἀναλόγως δυσφημιστικὴ ἐντύπωσι γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία προκαλεῖ τὸ ἐν λόγῳ βίντεο.

Ἡ οὐσία ἐπὶ τοῦ θέματος εἶναι ἡ ἄποψις τῶν (ὀρθοδόξων χριστιανῶν) Ἑλλήνων τοῦ Βυζαντίου γιὰ τὸν Παρθενῶνα. Λοιπόν, γιὰ τοὺς ὀρθοδόξους Ἕλληνες τοῦ Βυζαντίου (καὶ ὄχι μόνον τοὺς Ἕλληνες μάλιστα), ὁ Παρθενῶν ἦταν ναὸς (χριστιανικὸς πλέον) ἱερὸς καὶ θαυμαστός (πρᾶγμα τὸ ὁποῖον βεβαίως συνέβαλε ἀποφασιστικῶς στὴν μετέπειτα προστασία του), ὁ ὁποῖος θαυμάστηκε καὶ λατρεύτηκε ὅσο ποτὲ ἴσως στὸ παρελθόν.

Γιὰ τὴν πρόσληψι λοιπὸν τοῦ Παρθενῶνος ἐπὶ Βυζαντίου καὶ τουρκοκρατίας καὶ τὴν συνέχεια τῆς κλασσικῆς ἀρχαιότητος στοὺς μέσους χρόνους καὶ μέχρι σήμερα, παραπέμπω στὴν καταπληκτικὴ ἐργασία τοῦ Ἀντωνίου Καλδέλλη: Anthony Kaldellis, Associate Professor (Department of Greek and Latin, The Ohio State University), «A Heretical (Orthodox) History of the Parthenon». (Ἡ ἐργασία του ἐξεδόθη ἐπηυξημένη καὶ βελτιωμένη καὶ σὲ βιβλίο.) Διαβᾶστε το· θὰ δεῖτε μιὰ ἄλλη ὄψι τῶν πραγμάτων.

Ἤδη πολὺ νωρὶς, ἀποδεικνύει ὁ Καλδέλλης, ἡ Ἀκρόπολις εἶχε γίνει τόπος προσκυνήματος ἀπὸ ὅλους τοὺς τόπους τῆς αὐτοκρατορίας. (Ἀργότερα, τὸν 12ο αἰ., ὁ λόγιος μητροπολίτης Ἀθηνῶν Μιχαήλ Χωνιάτης θὰ ἀναπέμψῃ πρὸς τὴν πόλι τῶν Ἀθηνῶν τοὺς συγκινητικούς του ὕμνους.)

Σημασία λοιπόν ἔχει νὰ παρουσιάζῃς κάθε τὶ στὶς σωστές του διαστάσεις καὶ στὸ ἱστορικό του πλαίσιο. (Ἀκόμη καὶ ὁ κάθε ἄλλο παρὰ χριστιανὸς Κυριάκος Σιμόπουλος, στὸ «Λεηλασία καὶ καταστροφή τῶν ἑλληνικῶν ἀρχαιοτήτων» δὲν κρύβει τίποτε, ἀλλὰ τελικῶς ἀναγνωρίζει καὶ τὸν ἑλληνικὸ χαρακτῆρα καὶ τὴν ἀγάπη στὸ ὡραῖον καὶ στὴν τέχνη τοῦ Ἕλληνα τοῦ Βυζαντίου. Ὁ κάθε ἄλλο παρὰ μετριοπαθής, μαρξιστὴς Σιμόπουλος.)

Ἡ μεσαιωνικὴ Ἀκρόπολις, ἐπὶ φραγκοκρατίας.
(Ἀπὸ τὸν ὡραιότατον δικτυακὸν τόπον Ancient Athens 3D.)

Ἐπὶ τῶν καταστροφῶν τῶν πρώτων αἰώνων. Ναί, ἔγινε ἀπολάξευσις πολλῶν μετοπῶν (τῶν Δ, Β καὶ Α πλευρῶν, ἀλλὰ περιέργως ὄχι τῆς κενταυρομαχίας τῆς Ν πλευρᾶς), ἐνῷ οἱ κεντρικὲς μορφὲς τοῦ ἀνατολικοῦ ἀετώματος πιθανὸν ἀφαιρέθηκαν καὶ καταστράφηκαν κατὰ τὴν ἀρχικὴ μετατροπὴ σὲ χριστιανικὸ ναό (ἂν καὶ δὲν ἔχουμε βέβαια στοιχεῖα γιὰ αὐτό, οὔτε ξέρουμε ἀκριβῶς τὶ εἴχε καταστραφεῖ ἀπὸ τὴν πυρπόληση ἀπὸ τοὺς βαρβάρους Ἐρούλους τὸ 267 μ.Χ. (σίγουρα ἡ ἀρχικὴ στέγη καὶ τὸ ἄγαλμα τῆς Ἀθηνᾶς, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὁ χρυσὸς εἶχε ἀφαιρεθεῖ πολὺ πιὸ πρίν), ἐνδεχομένως καὶ ἀπὸ τοὺς Γότθους καὶ τοὺς Σλάβους ἀργότερα) [2]. Πέραν αὐτῶν τῶν -ὄχι ἀμελητέων βεβαίως- καταστροφῶν καὶ μετατροπῶν, ὅμως, ὁ Παρθενῶν ἔμεινε οὐσιαστικὰ ἄθικτος μέχρι τὴν ἀνατίναξι ἀπὸ τὸν Μοροζίνι. Καὶ σὲ ἐξαιρετικὴ κατάστασι σὲ σχέσι μὲ ἄλλα ἱερὰ τῆς παλαιᾶς Ἑλλάδος, τὰ ὁποῖα ὄχι μόνον οἱ βίαιες καταστροφὲς ἀλλὰ ἀκόμη περισσότερο ἡ ἐγκατάλειψις -σημαντικότερος παράγων συνήθως- εἶχε ἀφανίσει.

Ἡ οὐσία, λοιπόν, εἶναι ὅλα αὐτά. Ἐὰν μείνουμε στοὺς πρώτους αἰῶνες, καὶ μάλιστα μόνον στὶς συγκρούσεις (νὰ τὰ δοῦμε καὶ αὐτά, μὲ θάρρος καὶ χωρὶς ὑπεκφυγές, ἀλλὰ νὰ μὴν μείνουμε ἐκεῖ· διότι περίεργον δὲν εἶναι ὅτι σὲ μιὰ μεταβατικὴ ἐποχὴ ὑπῆρξαν ὀξεῖες συγκρούσεις, φυσικὲς καὶ πνευματικές· εἶναι ὅμως θαυμαστὸν τὸ τὶ δυναμικὴ ἔδωσε καὶ τὶ πολιτισμὸ ἡ ζύμωσις αὐτὴ διεμόρφωσε γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ -καὶ μιλοῦμε γιὰ αἰῶνες πολλούς-, ζύμωσις ποὺ ἀκόμη συνεχίζεται (ἂς μελετήσουμε τὸ ἔργο τῶν ἑλληνιστῶν πατέρων, ἂς μελετήσουμε καὶ τὸ ζωντανὸ ρεῦμα τῆς ἴδιας πάντοτε ἀρχαίας ψυχῆς μέσα στὴν λαϊκὴ παράδοσι)), ἐὰν μείνουμε στοὺς διωγμοὺς κατὰ τῶν ἐθνικῶν [3] (καὶ τοὺς διωγμοὺς κατὰ τῶν χριστιανῶν ποὺ προηγήθηκαν, φυσικά [4]), δὲν θὰ φθάσουμε πουθενά. Δὲν θὰ φθάσουμε πάντως ἐκεῖ ποὺ μποροῦμε, νὰ δοῦμε πίσω ἀπὸ τὴν Παναγιὰ τὴν Ἀθηνιώτισσα τὴν Ἀθηνᾶ Παρθένο νὰ χαμογελᾷ [5]. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ οὐσία.

Σημειώσεις:
[1] Συνολικὴ παρουσίασις τοῦ θέματος στὸ Ἀντίβαρο: «Φάκελος: Φὶλμ τοῦ Κώστα Γαβρᾶ στὸ Μουσεῖο τῆς Ἀκρόπολης».
Γιὰ τὶς πολιτικὲς σκοπιμότητες ποὺ κρύβονται πίσω ἀπὸ τὶς κραυγὲς, βλέπε π.χ. τὸ ἄρθρον τοῦ καθηγητοῦ Γιάννη Παπαμιχαήλ, «Γαβρίσματα γύρω ἀπὸ τὴν Ἀκρόπολη». [ἀναδημοσίευσις: olympia.gr]
Βλέπε ἐπίσης:
Τὸ Ζωντανὸ Ἱστολόγιο, «Παρθενῶνας, ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ χριστιανισμός».
Καὶ μιὰ συνολικὴ ἀπάντησις ἀπὸ τὴν Ο.Ο.Δ.Ε.: «Πώς να μετατρέψετε την ιδεοληψία σας σε «τέχνη»... Κώστας Γαβράς και Παρθενώνας - Όταν η απόρριψη τής ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΚΗΣ ΔΥΣΦΗΜΙΣΗΣ, μετονομάζεται σε "λογοκρισία"».
Χρῆστος Γιανναρᾶς, «Γιατί τόσο αντιμεταφυσικό μένος;», «Ἡ Καθημερινή», 23-8-2009. [Ἔξοχον ἄρθρον!]

Εὔστοχα καὶ τὰ σχόλια τοῦ Ἀδώνιδος Γεωργιάδου: [i] [ii] [iii] [iv] [v] [vi].

[2] Κατὰ τὴν μελέτη τῆς ΟΟΔΕ (βλ. [1] ἀνωτέρω), δὲν εἶναι κἂν γνωστὸ ἀπὸ ποιούς, πότε καὶ γιατὶ ἔγιναν οἱ συγκεκριμένες καταστροφὲς γλυπτῶν στὸν Παρθενῶνα. Ἀλλὰ δὲν στέκομαι ἐδῶ· ἀκόμη καὶ ἂν ἔγιναν ὄντως ἀπὸ χριστιανούς, αὐτὸ δὲν ἀλλάζει τὴν γενικὴ εἰκόνα, ἡ ὁποία εἶναι ἐντελῶς διαφορετική.

Βλ. καὶ τὸ σχόλιον τῆς Ὀλυμπιάδος γιὰ τὰ σχέδια τοῦ Carey: «Η Ιερά Αγελάς της κατά παραγγελίαν Ιστορικής Διαστρέβλωσης».

[3] Γιὰ τὶς συγκρούσεις τῶν πρώτων αἰώνων τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ χριστιανισμοῦ βλέπε π.χ. τὶς μελέτες τοῦ δικτυακοῦ τόπου «Ἐνάντια στὴν ἀρχαιοπληξία», ὅπου καὶ ἀνασκευὴ πολλῶν παρανοήσεων.

(Ἐν τούτοις, ἂν καὶ ἐπὶ τῆς οὐσίας συμφωνῶ, ἔχω καὶ ὁρισμένες ἀντιρρήσεις ἐπὶ συγκεκριμένων ἐπιχειρημάτων τῆς «Ἀρχαιοπληξίας». Ἐπὶ παραδείγματι, ἡ δικαιολογία ἑνὸς ἐγκλήματος δὲν ἐπιτρέπεται νὰ εἶναι χειρότερη ἀπὸ τὸ ἔγκλημα. (Ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ· γνωρίζετε τὸ ἀνέκδοτο μὲ τὸν Ταλλεϋράνδο καὶ τὸν βασιλέα Λουδοβίκο; ) Τὸ ὅτι πολλὲς γενικόλογες τερατολογίες περὶ καταστροφῶν «εἰδωλολατρικῶν» ναῶν εἶναι προϊόντα ἐπηρμένης καυχησιολογίας φανατικῶν χριστιανῶν καὶ μόνον, καὶ δὲν ἔχουν πραγματικὸ ἀντίκρυσμα, εἶναι σοβαρὸ δεδομένο γιὰ τὸ ὅτι οἱ καταστροφὲς δὲν ὑπῆρξαν οὔτε γενικές, οὔτε ἀποφασιστικὲς γιὰ τὴν ἱστορικὴ ἐξέλιξι, οὔτε πρόθεσις τῆς λογίας ἡγεσίας τῆς ἐκκλησίας καὶ τοῦ κράτους. Ἀλλὰ οἱ συγκεκριμένες καυχησιολογίες εἶναι ἠθικῶς καταδικαστέες εἴτε ἔγινε εἴτε ὄχι αὐτὸ ποὺ ἀναφέρουν. Θεωρῶ ἐπομένως ὅτι ἡ ἐκκλησία μας πρέπει χωρὶς φόβο νὰ δῇ καὶ αὐτὸ τὸ θέμα, καὶ μόνον κέρδος θὰ ἔχῃ ἐὰν καταδικάσει ρητῶς καὶ σαφῶς συγκεκριμένα γεγονότα, πρακτικὲς καὶ ἀντιλήψεις - φυσικὰ στὸ σωστὸ πλαίσιο. Ἄλλωστε, ἡ καταδίκη πράξεων τοῦ Νέρωνος ἢ τοῦ Διοκλητιανοῦ π.χ., ἢ τῆς θανατώσεως τοῦ Σωκράτους, δὲν σημαίνει καὶ καταδίκη τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ! Ὁμοίως, ἡ καταδίκη διώξεων κατὰ ἐθνικῶν ἐκ μέρους τῆς κεντρικῆς ἢ τῆς τοπικῆς ἐξουσίας, ἢ ἄλλων πράξεων φανατικῶν χριστιανῶν, δὲν σημαίνει καταδίκη τῆς ἑλληνικῆς ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ἱστορίας μας μέχρι σήμερα!)

Βλέπε ἐπίσης:
Πατὴρ Γεώργιος Μεταλληνός, «Μύθος η καταστροφή αρχαίων μνημείων από τους Χριστιανούς».
Γιάννης Τ., «Οι πραγματικές αιτίες της καταστροφής των αρχαίων ναών».
ἀ-εργῶδες, «Ὁ Κώστας Γαβρᾶς, οἱ χριστιανοὶ καὶ οἱ ἀρχαῖοι ναοί».

[4] Εἶμαι βέβαιος ὅτι οἱ χριστιανοί, στὴν ἀρένα τοῦ Κολοσσαίου, δὲν καταλαμβάνονταν ἀπὸ ἐνθουσιασμὸ γιὰ τὴν καλλιτεχνικὴ καὶ ἀρχιτεκτονική του ἀξία. Οὔτε π.χ. προκαλεῖ ἐντύπωσι ὅτι οἱ φανατικοὶ χριστιανοὶ τοῦ λαοῦ ἐπίστευαν ὅτι στὰ εἴδωλα κατοικοῦσαν δαίμονες, ὅταν ἀπὸ τὰ ἔργα τῶν νεοπλατωνικῶν γνωρίζουμε αὐτὲς τοῦτες τὶς τελετὲς ἐμψυχώσεως τῶν ἀγαλμάτων κ.ἄ. τελετές μαγείας.

[5] Ἀντιγράφω, πάλι, τὸν ἀξεπέραστο Περικλῆ Γιαννόπουλο [εὐρύτερα ἀποσπάσματα]:

Ἐὰν ἡ ὑφ᾿ ἠμῶν κατάκτησις καὶ ὑποδούλωσις ἡ Πνευματικὴ καὶ ἡ ἀπορρόφησις τέλος τῆς Κοσμοκρατείρας Ρώμης καὶ ἡ Δημιουργία μιᾶς Θρησκείας καὶ ἐπιβολή, ἔως τὴν ὥραν αὐτήν παμβασιλευούσης, δύναται νὰ θεωρηθῇ κατάπτωσις, τότε... Ἀλληλούια.
...
Ἡ μεγαλυτέρα ἀξία τοῦ Χριστιανισμοῦ δι᾿ Ἐμᾶς εἶναι, ὅτι μᾶς ἀποδεικνύει τὸν Εἰδωλολατρισμὸν καὶ τὴν Γνησιότητά μας, ὑπὸ ὅλα τὰ φορέματα.
...
Καὶ δὲν ὑπάρχει ἱστορικὴ στιγμὴ καταλληλοτέρα πρὸς φανέρωσιν τῆς δυνάμεως τοῦ Ἑλληνικοῦ Πνεύματος, ἀπ᾿ αὐτὴν ἀκριβῶς ποὺ φαίνεται, διὰ πρώτην φοράν, βαθειὰ καὶ πραγματικὰ ὅτι ἡττᾶται.
...
Διότι ὅταν ὁ ΝΕΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΣΟΦΙΑΣ ὑψώνεται τρισμέγιστος μὲ τὸν Οὐρανὸ κατάλαμπρον κατεβασμένον στὴ γῆ γιὰ καπέλλο [...] τότε πρέπει νὰ εἶναι κανεὶς Θεόστραβος γιὰ νὰ μὴ βλέπῃ επάνω ἀπὸ τὸν μεγάλον Θόλον, τὴν Ἀήττητον Παρθένον, τὴν Πρόμαχον ΑΘΗΝΑ, τώρα μὲ τὸ Βυζαντινό της Φόρεμα, μὲ τὸ κεφάλι τοῦ Νέου Θεοῦ στὸ στῆθος, προβάλλουσαν μὲ τὸ χέρι της τὸ νέον ὅπλον τό: ΣΤΑΥΡΟ.
...
Ἐὰν εἶναι βέβαιον ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς ἐχρησίμευσεν ὡς μέσον καὶ ὅπλον πολιτικὸν θαυμάσιον, διὰ τὴν Κοσμοκρατορίαν ἡμῶν τῶν τότε, καὶ ἄγκυρα σωτηρίας μετὰ τὸν Τοῦρκον, διπλᾶ δι᾿ αὐτὸ ἀγαπητός, ὑπερβέβαιο εἶναι ἀφ᾿ ἐτέρου ὅτι αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Χριστιανισμός, ἀδιάφορον ἂν εἶναι συγγνωστὸν ἔνεκα τῆς φορᾶς τῶν Καιρῶν, ἀλλὰ εἶναι:
Καὶ εἶναι συγχρόνως καὶ λεπτότερον καὶ βαθύτερον ψυχολογικὸν Κέντρον τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὁργανισμοῦ, ἐκ τῆς ὀρθῆς κεντήσεως καὶ ἡρέμου ἀφυπνίσεως τοῦ ὁποίου, ἐξαρτᾶται ὁλόκληρος αὐτὴ ἡ Βαθυτάτη ΑΦΥΠΝΙΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, καὶ τὰ δύο ἀγκομαχοῦντα στα τρίσβαθα σκοτάδια τοῦ ἐαυτοῦ μας, ἡ τελειωτικὴ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΙΣ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ.

(Περικλῆς Γιαννόπουλος, «Ἔκκλησις πρὸς τὸ Πανελλήνιον Κοινόν», 1907)

Ἡ Ἑλλὰς τῶν ξένων καὶ ἡ Ἑλλάς τῶν Ἑλλήνων (Δημήτρης Πικιώνης)

Πῶς εἶδαν οἱ ξένοι τὴν Ἑλλάδα; Ποιά εἶναι, ἀλήθεια, ἡ Ἑλλάς τῶν Γάλλων, τῶν Ἄγγλων, τῶν Γερμανῶν ἑλληνιστῶν καὶ φιλελλήνων; Καὶ ποιά ἡ δική μας Ἑλλάδα; Τί πρέπει νὰ ἀναζητήσουμε ἐμεῖς; Στοχασμοὶ τοῦ Δημήτρη Πικιώνη («Τὸ πρόβλημα τῆς μορφῆς», 1950).

[...] Καὶ σήμερα στὸ ἀρχιπέλαγος τοῦτο, ὅπου ἀπάνωθέ του πλανιέται ἡ μεγάλη σκιὰ τοῦ Ὁμήρου, ὁ κόσμος ὁ ἑλληνικὸς ζητάει ἀπὸ τοὺς ἐπιγόνους ἐμᾶς ἀπάντηση. Κι ἡ ἀπάντηση ποὺ θὰ δίναμε θά ᾿ταν τῆς ψυχῆς μας τὸ μέτρο...

Σκέφτομαι ὅλους ἐκείνους, δικούς μας καὶ ξένους, ποὺ στὸν κόσμο τοῦτο τὸν ἑλληνικὸ ἀφιέρωσαν τὴ διάπυρη λατρεία τοῦ νοῦ καὶ τῆς ψυχῆς των... Οἱ ξένοι, ἀτελεύτητη χορεία, ποιητὲς καὶ φιλόσοφοι, τῆς γνώσης, τῆς θρησκείας, τῆς γλώσσης, τοῦ μύθου, καλλιτέχνες, φιλόλογοι, ἱστορικοί, τεχνοκρίτες... Πόση ἱερότητα στὸ μόχθο τοῦτο, πόση ἀνάλωση νοῦ καὶ ψυχῆς! Ἔλξη κόσμων ἀντίθετων: Διείσδυση τοῦ ἀντίθετου απ᾿ τὸν ἕναν ἀπὸ αὐτούς, μέσῳ τοῦ ὅμοιου ποὺ βρισκόταν στὴν ἴδια του τὴν ψυχή. Πρόβαλλε πραγματικὰ ὁ καθένας, στὸν ξένο τὸν κόσμο, τῆς δικιᾶς του ψυχῆς τὶς λαχτάρες, τὶς δικές του ἀρετές.

William-Adolphe Bouguereau, Νύμφες καὶ Σάτυρος, 1873

Ἔτσι ὁ Γάλλος, χάρις στὴ λαμπρή του πλαστικὴν εὐαισθησία, εἶδε ἰδιαίτερα τοῦ ἀρχαίου τὴν πλαστικὴν ἀρετή, τὴ χάρη καὶ τὸ μέτρο. Ὁ Ἄγγλος, τὴν ποιητικὴ τοῦ ἀρχαίου οὐσία, τὴν ἀγωγή, τὰ πολιτικὰ ἰδεώδη... Τοῦ Γερμανοῦ ἡ μεταφυσικὴ διάθεση τὸν ἔκανε ἰδιαίτερα ἱκανὸ νὰ πλησιάσει τὸ μυστηριακὸ τοῦ Ἑλληνισμοῦ περιεχόμενο, τὸν θρησκευτικὸ μύθο, τὴ φιλοσοφία...

Sir Lawrence Alma-Tadema, Ὁ Φειδίας δείχνει στοὺς φίλους του τὴν ζῳφόρο τοῦ Παρθενῶνος, 1868

Ξέρω τὶς ἀντιμαχίες γύρω ἀπ᾿ τὶς ἐρμηνεῖες ποὺ ἔδωσε ὁ τελευταῖος... [1] Ὅμως πόση δύναμη θαυμασμοῦ, τί φλογερὴ λατρεία...σχεδὸν ξανοίγεις, κάτω ἀπ᾿ τὸν ἔρωτα τοῦτο τοῦ ὑπερβόρειου πρὸς τὸν Ἑλληνισμό, τὸν ἔρωτα κοσμικῶν στοιχείων... τῆς ὁμίχλης καὶ τοῦ σκότους τοῦ Βορρᾶ πρὸς τὸ φῶς τῆς Μεσημβρίας...

Leni Riefenstahl, Olympia, 1938

Ἀλλὰ γιατί μὲ κυνηγάει ἔτσι ἡ παρουσία τοῦ ξένου; Μὲ θέλγει ἡ ἕλξη τούτη δύο ἀντίθετων κόσμων, ἢ ἐμεῖς δὲν κάναμε ἀρκετὰ γιὰ νὰ φωτίσουμε μέσα μας τὸν κόσμο τὸν ἑλληνικό;

Τί σχέση εἶναι τούτη ποὺ μᾶς δένει μ᾿ αὐτόν; Ναί, ζεῖ ὁ σπόρος του μέσα στὴν ἑλληνικὴ Χριστιανοσύνη. Ζεῖ στοῦ λαοῦ καὶ στοῦ ποιητῆ τὴν ψυχή. Ἀλλὰ καὶ σὲ μᾶς τοὺς ἄλλους ἀκόμα ζεῖ, ὑπνώττοντας εἰς τὸ βάθος τοῦ εἶναι μας. Δὲν εἶν᾿ ἔρωτας ἐδῶ τῶν ἀντίθετων· ἐδῶ πρόκειται γιὰ ἕναν ἄλλον ἄθλο: Νὰ μοιάσουμε μ᾿ αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ εἴμαστε... Νὰ γνωρίσουμε τὸν ἑαυτό μας... Ἀλλὰ ποῦ εἶναι ἡ καταβολὴ αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ μόχθου ποὺ θὰ φώτιζε σὲ μιὰν ἔλλαμψη τὴν ἱστορική μας μνήμη; Ποῦ εἶναι ἡ προσπάθεια ποὺ ζητάει ἕνας δικός μας (ὁ Κ.Δ. Γεωργούλης: «Ἡ μελέτη τῶν ἑλληνικῶν ἀνθρωπιστικῶν γραμμάτων», 1938) «γιὰ τὴν κατάρτιση μιᾶς δημιουργικῆς μας σχέσης μὲ τὸ περασμένο, ἀπ᾿ ὅπου θὰ ἐξαρτηθεῖ ἡ ἱκανότητά μας νὰ δημιουργήσουμε ἕνα καινούργιο μέλλον; Κι ὅπου μέσα του θὰ ἐπαναληφθοῦν οἱ ἀξίες οἱ ἐγκείμενες εἰς τὸ παρελθόν, στὴν ἔκταση καὶ τὸ βάθος ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει ἡ σύγχρονη ἱστορικὴ πραγματικότητα, ὁ ἱστορικὸς καιρὸς ποὺ κάθε φορὰ ἀντικρύζουμε;».

Ἀριστεὺς Φρίξος, ᾨδὴ στὸν Ἥλιο, 1910

Μελετάω μέσα μου τὶς μεγάλες μορφὲς τοῦ ἔθνους μας. Ποιητές, ἥρωες... Ἥρωες ποὺ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ ἀντρεία των εἶναι ἀρετὴ καὶ ἀντρεία καὶ ἀντρεία ἑλληνική. Τοὺς ποιητές μας. Τὸν πρῶτο, τὸν πιὸ μεγάλο απ᾿ αὐτούς, καὶ τὸν ἀγώνα του για μορφὴ καὶ γιὰ ἔκφραση ἑλληνική. Τοὺς μεγάλους μας αὐτοδίδακτους ποὺ ὁ Θεὸς τοὺς χάρισε τὸ δώρημα τῆς «αὐτοποιᾶς» ἔκφρασης καὶ ποὺ τὸ ἔργο τους ὑψώνεται κι αὐτῶν «κάθετα εἰς τὸ κέντρο τῆς ἐθνικότητας». Ὅλους τοὺς ἄλλους ποὺ μὲ λογισμὸ καὶ πειθαρχία δουλεύουν στὸ ἀληθινὸ καὶ ἑτοιμάζουν τὸ δρόμο τῶν κατοπινῶν. [2] Καὶ τὴ νέα γενιὰ τῶν ζωγράφων μας, ποὺ μᾶς δίνουν τόσες ἐλπίδες: Ἀνάλαβαν τὸν μεγάλο ἄθλο νὰ συλλάβουν τὸν ἐσωτερικὸ κόσμο τὸν ἑλληνικὸ καὶ νὰ τὸν ἐκφράσουν ὄχι περιγραφικὰ μὰ μὲ τὰ συμβολικὰ μέσα ποὺ ὁρίζει ἡ Τέχνη τους. [3]

Νά ᾿ναι τάχα μιᾶς χαραυγῆς τὸ φανέρωμα; Θὰ κατανικήσουν τὶς χθόνιες δυνάμεις ποὺ ἀντιστέκονται σὲ κάθε ἀνθρώπινη πραγμάτωση; Καὶ ἀνακαταχτώντας, ὅπως ἔλεγε ὁ Γκαῖτε, κάθε φορὰ αὐτὸ ποὺ κατάχτησαν, θὰ μπορέσουν νὰ γίνουν οἱ θεμελιωτὲς μιᾶς παράδοσης;

Αὐτὰ καὶ ἄλλα ἐστοχάζομουν, καὶ σ᾿ ὅλα μέτρο καὶ κριτήριο ὑψώνονταν ἡ πνευματικότητα τούτης τῆς Γῆς...

Σημειώσεις (ἐκ τοῦ πρωτοτύπου):

[1] Εἶπαν πὼς ἡ ἐρμηνεία τούτη τοῦ Ἑλληνισμοῦ δὲν ἦταν πάντοτε σύμφωνη μὲ τὴν πραγματικότητα. Πὼς ὁ Goethe γνώρισε τὸν Ἑλληνισμὸ μέσῳ τῆς Ρώμης, πὼς ἡ Πάτμος τοῦ Hölderlin εἶναι ἡ Βαϊμάρη. Ἀμφισβητοῦν τὴ θέση τῆς Γένεσης τῆς τραγωδίας του Nietzsche.
[2] Σταθμίζω τὶς διάφορες ὁράσεις ποὺ πάει νὰ διαπλάσει ἡ ἐποχή μας. Ἐκείνη πού ᾿ναι δοξολογία τοῦ ἐφήμερου καὶ ἐκείνη ποὺ θά ᾿ταν ἡ συμβολικὴ ἔκφραση τοῦ αἰώνιου.
[3] Θὰ ἐπιτελεσθεῖ ὁ ἄθλος τοῦτος, ὅπως μερικὰ σημάδια τὸν προοιωνίζονται; Οἱ ὥς τὰ τώρα πραγματώσεις του (καρπὸς μαζὶ πνευματικῆς ὀξυδέρκειας καὶ συναισθηματικοῦ βάθους), ἡ λαμπρὴ προσπάθεια, παρ᾿ ὅλες τὶς ἐλλείψεις (οἱ ἀδυναμίες του φανερώνουν τὸ μέγεθος τοῦ ἄθλου ποὺ ἔχει ἀναληφθεῖ), τὸ ἔργο νὰ γίνει μαρτυρία ζωῆς. Θὰ μπορέσει ἄραγες νὰ ζήσει χωρὶς νὰ ξεπέσει ἀπὸ ἔλλειψη πνευματικῆς καὶ ἠθικῆς πειθαρχίας, χωρὶς νὰ τὸ παρασύρουν οἱ χθόνιες δυναμεις ποὺ παραμονεύουν σὲ κάθε ἀνθρώπινη ἐκδήλωση καὶ ἀντιστέκονται στὴν πραγμάτωση τοῦ ἰδεώδους;
Ἡ παρουσία τοῦ Κοσμικοῦ Μύθου ποὺ ξεσκεπάζει ἡ θέα τούτη τοῦ ἀρχιπελάγους μοῦ χρησιμεύει γιὰ κριτήριο τούτου τοῦ κινήματος. Θὰ μπορέσει ἄραγε, αἰρόμενο πάνω ἀπὸ τὴν ἀνθρωποκεντρική του -ὣς τὰ τώρα- ὑπόσταση (νὰ φθάσει) εἰς τὴν ἔκφραση τοῦ Κοσμικοῦ Μύθου ποὺ μᾶς ξεσκεπάζει ἡ ἑλληνικὴ γῆ;

Ἕνα παιδὶ μεγαλωμένο πλάι στὴ θάλασσα...

   Στὴν Ἑλλάδα, ἕνα εὐαίσθητο παιδὶ μεγαλωμένο πλάι στὴ θάλασσα ἔχει τὴν αἴσθηση τῆς ἀκοῆς τρισδιάστατη. Στὴ μιὰ πιάνει τοὺς ἀγέρηδες καὶ τὸν παφλασμὸ τῶν κυμάτων· στὴ δεύτερη, τὴν ἑλληνικὴ λαλιὰ στὴν ἀρχική της φθογγολογικὴ σύσταση· στὴν τρίτη, τὸν κόσμο τῶν νοημάτων, ἀπὸ τῆς Ἰωνίας τοὺς καιροὺς καὶ δῶθε. Μιὰ τέτοια ταυτόχρονη ἐγγραφὴ προλαβαίνει, πρὶν ἀπὸ τὴ συνείδηση, ν᾿ ἀποτυπώσει περιοχὲς ὁλόκληρες, ποὺ ἀργότερα, πολὺ ἀργότερα (ὅπως στὴν ἐμφάνιση ἑνὸς φωτογραφικοῦ στιγμιότυπου), βλέπει κανεὶς νὰ διαγράφονται καθαρὰ μπροστά του. [1]

Γεράσιμος Στέρης, Ὁμηρικὸ ἀκρογυάλι

   Μιλῶ γιὰ μιὰν ἀριστοκρατικὴ ἀντίληψι, ποὺ συμβαίνει νὰ μὴν τὴν ἔχουν διόλου οἱ ἀριστοκράτες καὶ νὰ τὴν ἔχουν μὲ τὸ παραπάνω οἱ μικροὶ πληθυσμοὶ τοῦ Ἀρχιπελάγους· οἱ κὺρ Γιάννηδες καὶ οἱ κυρα-Μαρίες, ποὺ ἐμεῖς προφτάσαμε νὰ τοὺς γνωρίσουμε -τί τύχη- μὲ τὴν ὑλικὴ παράσταση τῆς ἰδέας τους, τὸν ἀσβέστη, καὶ μὲ τὸν φωτοτροπισμὸ τῆς ψυχῆς τους, ἕνα λιοτρόπι στὸν τενεκέ.

   Μιὰ μέρα, ἡ μικρὴ αὐτὴ Ἑλλάδα μπορεῖ νὰ μὴν εἶναι καὶ τόσο μικρή. Συνέβη ἤδη δυὸ φορὲς μέσα στὴν ἱστορία, κι αὐτὸ στὸ πεῖσμα τοῦ νόμου τῶν πιθανοτήτων. Φυσικά, δὲν τὸ λέω τόσο ἐπειδὴ ὁραματίζομαι τὴν κυανόλευκο νὰ κυματίζει σὲ πιὸ ἐκτεταμένα σύνορα ὅσο ἐπειδὴ θὰ ἤθελα κάποτε καὶ οἱ μικροὶ σου Τάταροι τῆς Κριμαίας καὶ οἱ μεγάλοι σου πιστολάδες τοῦ Τέξας νὰ συναντηθοῦν καὶ νὰ εξισορροπηθοῦν πάνω σὲ μιὰ ἰδέα ποὺ τὸ μεγαλεῖο της νὰ εἶναι τὸ ἴδιο, εἴτε πρόκειται γιὰ τὸ Μυρτῶο πέλαγος εἴτε γιὰ τὸν Ἀτλαντικὸ ὠκεανό, εἴτε γιὰ τὸν Ἀχελῶο εἴτε γιὰ τὸν Μισσισσιππή. Νὰ καταλάβουν ὅλοι ὅτι τὸ χρυσὸ δέρας τῆς ἀνθρωπιᾶς γίνεται νὰ τὸ κερδίσουν ὁπουδήποτε, ἀρκεῖ νὰ ξέρουν -παίρνοντας παράδειγμα ἀπὸ τὴ Γῆ, ποὺ γιὰ νὰ βρίσκεται στὴ σωστὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸν Ἥλιο ἐπιτρέπει τὴ ζωὴ- νὰ κρατιοῦνται στὴ σωστὴ ἀπόσταση ἀπὸ τοῦ μέσα κόσμου τὸν μέγα καὶ ἀόρατο ἠθικόν τους ἥλιο. [2]


   Κοντολογίς, νὰ μποροῦσαν καὶ τὴ σημασία τῶν λαῶν νὰ τὴ μετρᾶνε ὄχι ἀπὸ τὸ πόσα κεφάλια διαθέτουνε γιὰ μακέλεμα, ὅπως συμβαίνει στὶς μέρες μας, ἀλλὰ ἀπ᾿ τὸ πόση εὐγένεια παράγουν, ἀκόμη καὶ κάτω ἀπὸ τὶς πιὸ δυσμενεῖς καὶ βάναυσες συνθῆκες, ὅπως ὁ δικός μας ὁ λαὸς στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, ὅπου τὸ παραμικρὸ κεντητὸ πουκάμισο, τὸ πιὸ φτηνὸ βαρκάκι, τὸ πιὸ ταπεινὸ ἐκκλησάκι, τὸ τέμπλο, τὸ κιούπι, τὸ χράμι, ὅλα τους ἀποπνέανε μιὰν ἀρχοντιά, κατά τι ἀνώτερη τῶν Λουδοβίκων.

   Τί σταμάτησε αυτὰ τὰ κινήματα ψυχῆς ποὺ ἀξιώθηκαν κι ἔφτασαν ὥς τις κοινότητες; Ποιός καπάκωσε μιὰ τέτοιου εἴδους ἀρετή, ποὺ μποροῦσε νὰ μᾶς ὁδηγήσει σ᾿ ἕνα ιδιότυπο, κομμένο στὰ μέτρα τῆς χώρας, πολίτευμα; Ὅπου τὸ κοινὸν αἴσθημα νὰ συμπίπτει μὲ κεῖνο τῶν ἀρίστων. Τί ἔγινε ἡ φύση ποὺ μαντεύουμε ἀλλὰ δὲν τὴ βλέπουμε; Ὁ ἀέρας ποὺ ἀκοῦμε ἀλλὰ δὲν τὸν εἰσπνέουμε; [3]

[1] Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «Ἡ μαγεία τοῦ Παπαδιαμάντη», 1975.
[2] Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «Ἀναφορὰ στὸν Ἀνδρέα Ἐμπειρίκο», 1977.
[3] Ὀδυσσέας Ἐλύτης, «Τὰ δημόσια καὶ τὰ ἰδιωτικά», 1983 καὶ 1989.

Ὁ δήμαρχος τοῦ Λονδίνου γιὰ τὰ ἑλληνικά, τὰ λατινικὰ καὶ τὴν κοινὴ εὐρωπαϊκὴ κληρονομιά μας

Ἀπὸ τὸν δικτυακὸ τόπο τοῦ Διεθνοῦς Φεστιβὰλ Ἑλληνικῶν καὶ Λατινικῶν (IFLG, International Festival of Latin and Greek). Διαβάζω: Ὁ δήμαρχος τοῦ Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον, ἐξηγεῖ γιατὶ θεωρεῖ τόσο σημαντικὸ τὸ κλασσικὸ ὑπόβαθρο, προκειμένου νὰ μπορέσουμε νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς περιστάσεις καὶ νὰ μοιρασθοῦμε μιὰ κοινὴ ταυτότητα, χτίζοντας τὴν Εὐρώπη τοῦ μέλλοντος.

Μπόρις Τζόνσον, δήμαρχος τοῦ Λονδίνου: Ὁ πατέρας μου εἶχε πεῖ: Ὅποιος κατέχει τὸν Δημοσθένη καὶ τὸν Περικλῆ, αὐτὸς μπορεῖ νὰ διοικήσῃ μιὰ πόλι ὅπως τὸ Λονδίνο! Ἡ διδασκαλία τῶν ἑλληνικῶν καὶ τῶν λατινικῶν εἶναι μιὰ φανταστικὴ πνευματικὴ ἄσκησις καὶ διανοητικὴ πειθαρχία. Μᾶς μυεῖ δὲ στὴν γνώσι τῆς καταγωγῆς τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, τῆς κοινῆς εὐρωπαϊκῆς κληρονομιᾶς μας. Οἱ Ὀλυμπιακοὶ Ἀγῶνες [σ.σ. Λονδίνο 2012], ἑλληνικὴ ἐφεύρεσις, εἶναι παγκόσμια κληρονομιά. Βλέπω τὴν ἰσχυρὴ συνέχεια τοῦ ἀρχαίου μὲ τὸν σύγχρονο κόσμο. Ἐπισκέπτομαι τὴν Ἀθήνα καὶ καταπλήσσομαι ἀπὸ τὴν γλωσσικὴ συνέχεια. Μπορεῖς νὰ πάρῃς ὁποιαδήποτε ἐφημερίδα καὶ νὰ τὴν διαβάσῃς! Εἶναι ἡ γλῶσσα τοῦ Περικλέους! Τὸ ἴδιο κείμενο, οἱ ἴδιες λέξεις! Ἑλληνικὰ καὶ λατινικά, τὸ καλύτερο μάθημα γιὰ τὰ παιδιά. Γι᾿ αὐτὸ ὀργανώνουμε μαθήματα ἑλληνικῶν καὶ λατινικῶν στὸ δημαρχεῖο τοῦ Λονδίνου. Τὸ μήνυμά μου πρὸς ὅλους εἶναι ἡ ρῆσις τοῦ μεγάλου Σόλωνος [σ.σ. στὰ ἑλληνικά]: Γηράσκω δ᾿ ἀεὶ πολλὰ διδασκόμενος.

Boris Johnson, Mayor of London

The Mayor of London, Boris Johnson, tells us why he feels so important a classical background, in order to face all kind of situations and to share a common identity, for a real "construction" of Europe :

This interview was done in April 2009, for our "Job's Corner" by Olivier Coen (Anarès) and Elizabeth Antébi, writer, historian et creator of the Festival.

- It's almost the First Anniversary of your election as Mayor of London. At that time, do you remember what your father said, that he who can master Demosthenes and knows Pericles can master a city like London? What would you say, one year after, about that?

- I have no reason to depart from that opinion, it's absolutely true ! I spent myself almost twenty years, well, I cannot remember exactly how much, anyway Latin and Greek was the bedrock of my own education. I think, it's invaluable. It teaches you about Civilisation, about Politics, about Democratic participation and all sorts of difficulties that leaders encounter.

- We try to convince parents and children that Latin and Greek can really help you to be able to work better, to find a job and construct a career. What would you think of it ?

- I think it's a fantastic mental training, because to do Latin and Greek properly requires a great deal of intellectual discipline - you have to understand the grammar and you have got to fit all together, and it teaches you obviously how to think, how to think straight. If you do the philosophy as well, it gives you a huge understanding of the origins of European civilization. So I thoroughly encourage everybody to do it, but don't bubble ... don't think you can just do it without learning Latin and Greek, you must learn the languages.

- Some parents think that it is more useful to speak Chinese ?

- Absolute nonsense ! And there is an increasing school of Chinese studies of Latin and Greek and quite right too. Because Latin and Greek, Latin in particular of course, is the origin of so many other Romance languages around the world. If you read Latin you can pick up a newspaper across Latin America, across much of Europe, and you can more or less understand what is being written and it is invaluable too. Of course, it's true that Chinese is an important language to learn. But English is the language of global capitalism and I would thoroughly recommend that people study Latin and Greek and English.

- In the East, there are many Web sites speaking Latin for the news in particular, in Finland, in Germany ...

- Let me make a point to you. We have a huge issue in Europe today. And it's a great feeling that this continent, this city was founded by the Romans. And nobody feels the sense of European unity, that they used to under the Roman Empire, do they ? And it seems to be that one way we can inspire that again, will be to encourage every people in Europe to learn Latin. Because when the Roman Empire existed and when Europe was genuinely united, everybody studied the same texts. And every child could read the story of Dido and Aeneas and could recite it, but it's no longer true. But if they read it again and if only it was common curriculum of every European country, then once again you would have a sense of collective cultural heritage.

- That's your "Roman Dream" ?

- Yes, you spotted that one.

- You have been recently in China for the Olympic Games, and Olympic Games is a Greek invention ...

- ... yes, absolutely. They were cancelled by Emperor Theodosius II or I in his 383 edict ... I don't remember exactly ... because they were thought to be ... they were pagan, it was too much nudity involved.

- That's a cross-heritage, because you were in Beijing and now, back to London, you'll receive the Olympic Games soon. And you said that you will restore the Milo of Croton ...

- Oh yes, I remember that. Well, I think it's a shame that we have lost some of the great ancient disciplines. And there was the famous Pankration, it was only in boxing and wrestling. It was such an event ! There, you had to carry an ox on your shoulders, the length of the stadium, then kill it with your bare hands, then eat it - all in the same day ; and I have the feeling that it was Milo of Croton ... maybe I'm wrong; but my memory tells me that it was Milo of Croton who excelled in this sport. And it seems to me that it would be a very good thing to be back to and also would help us ...to overcome the French phobia of British beef !!.We can compel the French participants at eat a British cow !!! So they'll finally lift their unjust blockade !

- Well, as a political man, when you are looking at Iran, do you think of Xenophon ? When looking at Egypt of Herodotus ? When you see peace in Europe of Aristophanes?

- I do, of course I do ! And I see the huge continuity between the Ancient world and the Modern world. And if you go to Athens, what's so astonishing is the linguistic continuity : you can pick up "Tachidromos" or any newspaper, and you can read it! It's the language of Pericles ! It is the same script, the words are the same. And if you go to Egypt, it's absolutely true, you can see the same Pyramids that Herodotus saw, you can see the same Sphynx that Herodotus saw, you can buy the same souvenirs, and you can be ripped off exactly the same way by the same guides.

- For the children, could it be a key to the world ? You said once that against the "culture" (if it is a culture) of knives, the best thing would be to teach Latin and Greek in all the schools ?

- I never said that: journalists make things up. But, it's true ! I mean it's certainly true that one of the things you can do is to give better education; one of the things that I find sad about education in Britain is that we have such a restricted number of schools that actually offer Latin and Greek. I'd like to expand it, that's one of the reasons we are having seminars here, in City Hall, to encourage it.

- People uses to say that it's reserved for the upper class.

- That's why we do that. Too few kids from the schools of London have the opportunity to learn Latin and Greek ,and too few people of mature age - I myself would like to ... I don't read enough, I read Homer, I have a wonderful book of Lyric Poets, but ...

- Would you have a verse to say ... ?

- My message to everybody who remembers any of their Latin and Greek is the great words of the poet Solon, who was Archon ... the leader of Athens, and he said : ΓΗΡΑΣΚΩ Δ' ΑΕΙ ΠΟΛΛA ΔΙΔΑΣΚΟΜΕΝΟΣ (Gèraskô d' aei polla didaskomenos"): "I grow old, always learning a lot", so "I keep learning as I grow older". That's what we should do - with Latin and Greek.

That's my message to everybody !

GERASKETE D' AEI POLLA DIDASKOMENOI "Apprenez chaque jour quelque chose de nouveau !"

* * *

Ἐπίσης ἀπὸ τὴν ἱστοσελίδα τοῦ IFLG: «Ἡ Γαλλία μπορεῖ νὰ εἶναι ὑπερήφανη ποὺ ἔχει ὑπουργὸ παιδείας ἰκανὸ νὰ μεταφράζῃ σὲ τηλεοπτικὴ ἐκπομπὴ τὴν ἐπίκλησι στὴν Μοῦσα τοῦ Ὁμήρου!»