Ὁ ἀγαπητὸς LoMak (ὁ ὁποῖος σύν τοῖς ἄλλοις ἀνεβάζει τὶς ἐκπομπὲς τοῦ Νεοκλῆ Σαρρῆ στὸ youtube), μᾶς προσέφερε τὴν περασμένη Τρίτη μιὰ ἐνδιαφέρουσα ὀμιλία τοῦ Σαράντου Καργάκου:
Ὁ συγγραφέας, ἱστορικὸς καὶ φιλόλογος, κ. Σαράντος Καργάκος, παρουσίασε στὶς 2-11-2009, στὸ βιβλιοπωλεῖο «Αἰγηίς», τὰ βιβλία του «Λιβύη: Ἀναζητώντας τὸ χαμένο «σίλφιο» στὴν ἑλληνικὴ Κυρήνη» καὶ «Κ.Π. Καβάφης: Ἡ νεώτερη αιγυπτιακή σφίγγα».
Συναρπαστικός, ὅπως πάντοτε. Γιὰ τὴν «Λιβύη» δὲν θὰ πῶ πολλά, παρὰ μόνον ὅτι ἀποδεικνύεται ὁ Σαράντος Καργάκος καὶ σπουδαῖος ταξιδιωτικὸς συγγραφεύς. Εἶχα ἀναφερθεῖ πρὸ καιροῦ στὸ βιβλίο του «Οἱ Πέρσες κι ἐμεῖς».
Ἀκούγοντας ὅμως τὴν παρουσίασι τοῦ βιβλίου γιὰ τὸν Καβάφη, καὶ διαβάζοντας στὸ Δίκτυο τὸ κείμενο τοῦ ὀπισθοφύλλου, ἐξεπλάγην.
(Σαράντος Ι. Καργάκος, «Κ.Π. Καβάφης: Ἡ νεώτερη αἰγυπτιακὴ σφίγγα», Ἀρμός, 2009, ISBN 978-960-527-538-9.
«Δὲν μένω στὸ ὅτι ὁ Καβάφης ἦταν ἕνα ἄτομο προβληματικό. Ὑποστηρίζω ὅτι ὁ ἴδιος ἦταν -καὶ εἶναι- ἕνα ἀπέραντο πρόβλημα, ἕνα τεράστιο σὰν τὴ Σφίγγα ἐρωτηματικό, ποὺ κι ἂν νομίσεις πὼς ἔχεις ἀπαντήσει, ἤδη σοῦ ἔχει δημιουργήσει ἄπειρα ἄλλα ἐρωτηματικά. Ἕνα παράδειγμα: στὴν ἰδιορρυθμία τῆς προσωπικῆς του συμπεριφορᾶς καὶ στὴν ἰδιόρρυθμη ἐρωτογραφία του, τί νόημα μπορεῖ νὰ εἶχε ἡ πολιτική ἐρωτοτροπία του -στὸ μέτρο ποὺ εἶναι ἀληθινὴ- μὲ τὸν φασισμό: Ἦταν πίστη ὴ «βίτσιο» παροδικό;»)
Ἀγόρασα σήμερα (ἐχθές) τὸ βιβλίο καί, κατ᾿ ἀρχήν, ἐθαύμασα γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ τὸ εὔρος καὶ τὸ βάθος τῆς μορφώσεως τοῦ ἀξίου αὐτοῦ δασκάλου, τοῦ Σαράντου Καργάκου. Ὁ Καβάφης εἶναι ἕνα μόνον ἀπὸ τὰ τόσα θέματα ποὺ ἔχει μελετήσει ὁ συγγραφεύς, καὶ ἡ μελέτη του, ὅμως, πολύχρονη καὶ ἐπίμονη, εἶναι ἐξαντλητική.
Τὸ βιβλίο ἐξετάζει τὴν προσωπικότητα τοῦ Καβάφη ὅσον ἀφορᾷ στὴν πολιτικὴ (πολιτικὸς ἢ ἀπολιτικός; ), στὴν θρησκεία (ἀρχαιολάτρης ἢ χριστιανός; πιστὸς ἢ ἄθεος; μεταφυσικός, μυστικιστὴς ἢ ὀρθολογιστής; ), τὴν ἑλληνικότητα (ἑλληνοκεντρικὸς ἢ κοσμοπολίτης; καὶ πῶς ἀκριβῶς; -«ἑλληνικός», λέγει ὁ ἴδιος, καὶ ἀναλύεται αὐτὸ ἀπὸ τὸν συγγραφέα), τὸν ἐρωτισμό καὶ τὴν πρακτικὴ ἢ νοητὴ ὁμοφυλοφιλία, τὰ πάθη καὶ τὴν φιλοδοξία τοῦ ποιητοῦ· ἐξετάζεται δὲ ἡ ἀντιμετώπισίς του ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ καὶ ξένη κριτικὴ στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, ἐπισημαίνονται δὲ οἱ παραναγνώσεις του καὶ ἡ γιὰ ἰδεολογικοὺς λόγους πολεμικὴ ἐναντίον του ἢ ἡ διαστρέβλωσις καὶ χρησιμοποίησίς του ἀπὸ πολλοὺς (δημοτικιστές, ἀριστερά) [1]
Τὸ περὶ φασισμοῦ, εἰς τὸ ὁποῖον κάνει νύξιν καὶ στὴν ὀμιλία του ὁ συγγραφεύς, εἶναι ἕνα μόνον καὶ ὄχι τὸ σημαντικότερον ἀπὸ τὰ πολλὰ θέματα τοῦ «αἰνίγματος Καβάφη» ποὺ θίγονται στὸ βιβλίο. Ἀλλά, ἐπειδὴ ἐμεῖς εἴμεθα σκανδαλοθηρικὸν ἱστολόγιον καὶ πρέπει νὰ κεντρίσωμεν τὸν ἀναγνώστην, παρουσιάζωμεν τὸ ἐπίμαχον δημοσίευμα τῆς ἐφημερίδος «Σκρίπ», 26-4-1928, σελ. 2, κάτω ἀριστερά
[Σημ. 22-2-2010: Φάρσα τῆς ἐποχῆς, ὅπως φαίνεται, καὶ ὅπως μοῦ ἐπισημάνθηκε, πιθανὸς τινὸς ἐκ τοῦ κύκλου τῶν λογίων τῆς Ἀλεξάνδρειας -βλ. διάψευσι στὴν ἐφημερίδα «Ταχυδρόμος» τῆς Ἀλεξάνδρειας, 1-5-1928]:
Ἀκούγοντας ὅμως τὴν παρουσίασι τοῦ βιβλίου γιὰ τὸν Καβάφη, καὶ διαβάζοντας στὸ Δίκτυο τὸ κείμενο τοῦ ὀπισθοφύλλου, ἐξεπλάγην.
(Σαράντος Ι. Καργάκος, «Κ.Π. Καβάφης: Ἡ νεώτερη αἰγυπτιακὴ σφίγγα», Ἀρμός, 2009, ISBN 978-960-527-538-9.«Δὲν μένω στὸ ὅτι ὁ Καβάφης ἦταν ἕνα ἄτομο προβληματικό. Ὑποστηρίζω ὅτι ὁ ἴδιος ἦταν -καὶ εἶναι- ἕνα ἀπέραντο πρόβλημα, ἕνα τεράστιο σὰν τὴ Σφίγγα ἐρωτηματικό, ποὺ κι ἂν νομίσεις πὼς ἔχεις ἀπαντήσει, ἤδη σοῦ ἔχει δημιουργήσει ἄπειρα ἄλλα ἐρωτηματικά. Ἕνα παράδειγμα: στὴν ἰδιορρυθμία τῆς προσωπικῆς του συμπεριφορᾶς καὶ στὴν ἰδιόρρυθμη ἐρωτογραφία του, τί νόημα μπορεῖ νὰ εἶχε ἡ πολιτική ἐρωτοτροπία του -στὸ μέτρο ποὺ εἶναι ἀληθινὴ- μὲ τὸν φασισμό: Ἦταν πίστη ὴ «βίτσιο» παροδικό;»)
Ἀγόρασα σήμερα (ἐχθές) τὸ βιβλίο καί, κατ᾿ ἀρχήν, ἐθαύμασα γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ τὸ εὔρος καὶ τὸ βάθος τῆς μορφώσεως τοῦ ἀξίου αὐτοῦ δασκάλου, τοῦ Σαράντου Καργάκου. Ὁ Καβάφης εἶναι ἕνα μόνον ἀπὸ τὰ τόσα θέματα ποὺ ἔχει μελετήσει ὁ συγγραφεύς, καὶ ἡ μελέτη του, ὅμως, πολύχρονη καὶ ἐπίμονη, εἶναι ἐξαντλητική.
Τὸ βιβλίο ἐξετάζει τὴν προσωπικότητα τοῦ Καβάφη ὅσον ἀφορᾷ στὴν πολιτικὴ (πολιτικὸς ἢ ἀπολιτικός; ), στὴν θρησκεία (ἀρχαιολάτρης ἢ χριστιανός; πιστὸς ἢ ἄθεος; μεταφυσικός, μυστικιστὴς ἢ ὀρθολογιστής; ), τὴν ἑλληνικότητα (ἑλληνοκεντρικὸς ἢ κοσμοπολίτης; καὶ πῶς ἀκριβῶς; -«ἑλληνικός», λέγει ὁ ἴδιος, καὶ ἀναλύεται αὐτὸ ἀπὸ τὸν συγγραφέα), τὸν ἐρωτισμό καὶ τὴν πρακτικὴ ἢ νοητὴ ὁμοφυλοφιλία, τὰ πάθη καὶ τὴν φιλοδοξία τοῦ ποιητοῦ· ἐξετάζεται δὲ ἡ ἀντιμετώπισίς του ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ καὶ ξένη κριτικὴ στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, ἐπισημαίνονται δὲ οἱ παραναγνώσεις του καὶ ἡ γιὰ ἰδεολογικοὺς λόγους πολεμικὴ ἐναντίον του ἢ ἡ διαστρέβλωσις καὶ χρησιμοποίησίς του ἀπὸ πολλοὺς (δημοτικιστές, ἀριστερά) [1]
Τὸ περὶ φασισμοῦ, εἰς τὸ ὁποῖον κάνει νύξιν καὶ στὴν ὀμιλία του ὁ συγγραφεύς, εἶναι ἕνα μόνον καὶ ὄχι τὸ σημαντικότερον ἀπὸ τὰ πολλὰ θέματα τοῦ «αἰνίγματος Καβάφη» ποὺ θίγονται στὸ βιβλίο. Ἀλλά, ἐπειδὴ ἐμεῖς εἴμεθα σκανδαλοθηρικὸν ἱστολόγιον καὶ πρέπει νὰ κεντρίσωμεν τὸν ἀναγνώστην, παρουσιάζωμεν τὸ ἐπίμαχον δημοσίευμα τῆς ἐφημερίδος «Σκρίπ», 26-4-1928, σελ. 2, κάτω ἀριστερά
[Σημ. 22-2-2010: Φάρσα τῆς ἐποχῆς, ὅπως φαίνεται, καὶ ὅπως μοῦ ἐπισημάνθηκε, πιθανὸς τινὸς ἐκ τοῦ κύκλου τῶν λογίων τῆς Ἀλεξάνδρειας -βλ. διάψευσι στὴν ἐφημερίδα «Ταχυδρόμος» τῆς Ἀλεξάνδρειας, 1-5-1928]:
«Ἐκδηλώσεις ὑπὲρ τοῦ φασισμοῦΤηλεγραφήματα καὶ ἐπιστολαὶ πρὸς τὸν κ. Ὑψηλάντη
Ἐξ Ἀλεξανδρείας
Πρὸς τὸν Ἀρχηγὸν τῆς Ἑνώσεως τῶν Ἑλλήνων Φασιστῶν ἀπεστάλη ἐξ Ἀλεξανδρείας ἡ κατωτέρω ἐπιστολή:
Ἔντιμε καὶ ἔνδοξε Ἀρχηγέ,
Πλήρεις εὐφροσύνης καὶ ἀγαλλιάσεως διὰ τὴν ὑφ᾿ ἡμῶν ἀνάληψιν τῆς ἀρχηγίας τοῦ Φασιστικοῦ ἀγῶνος διαδηλοῦμεν τὴν ἀπεριόριστον ἀφοσίωσίν μας εἰς τὰ Ἰδεώδη τοῦ Φασισμοῦ καὶ ἀπεκδεχόμεθα παρ᾿ ὑμῶν τὴν πραγμάτωσιν ἱερῶν σκοπῶν, ἀναστήλωσιν γοήτρου Ἑλληνικοῦ ὀνόματος, ἀποκατάστασιν ἱερῶν καὶ αἰωνίων θεσμῶν, ἐκρίζωσιν ψυχοφθόρων καὶ ἐθνοφθόρων τάσεων μαλλιαρισμοῦ, κομμουνισμοῦ, δημοκρατισμοῦ.
Παρακαλοῦμεν ὅπως μᾶς δεχθῆτε ὑπὸ τὴν ἀμίαντον σημαίαν σας.
Ἡ φασιστικὴ ὁμάς
Σωκ. Λαγουδάκης, Βασ. Ἀθανασόπουλος, Κ. Καβάφης, Γ. Πετρίδης, Σ. Γιαννακάκης, Ν. Καρδάρης, Μ. Ἀνταῖος, Γιάγκος Περίδης.
(Ἕπονται καὶ ἄλλαι ὑπογραφαί)»
Ὁ Καργάκος -δὲν ἔχει υπ᾿ ὅψιν τὴν διάψευσι- συνιστᾷ, ὀρθῶς, νὰ μὴν σταθοῦν σὲ αὐτὸ οἱ ἀναγνῶστες, διότι θὰ παρανοήσουν τὸν ποιητή. Ἡ ἐρωτοτροπία του μὲ τὸν φασισμὸ ἦταν κάτι παροδικό, σημειώνει, καὶ γιὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ μεσοπολέμου ὄχι περίεργο. Πολλοὶ πνευματικοὶ ἄνθρωποι συνεκινήθησαν εἴτε ἀπὸ τὸν φασισμό εἴτε ἀπὸ τὸν κομμουνισμό. [2] Ἐπιπλέον, ὁ Καβάφης οὐδέποτε ἔβαλε ὁποιαδήποτε ἰδεολογία (ἀντιθέτως ἀπὸ ὅ,τι ὁ Ρίτσος π.χ.) ἢ ὁποιαδήποτε ἐξουσία ἐπάνω ἀπὸ τὴν ποίησι.
Ὅπως σημειώνει ὁ Καργάκος, ὁ Καβάφης «πρέπει νὰ εἶχε μελετήσει τὶς θεωρίες τοῦ Νίτσε, ἔστω καὶ ἐγκυκλοπαιδικῶς, πρέπει νὰ εἶχε ὑπόψη του τὶς ἀπόψεις ποὺ διατύπωνε στὰ Ἀλεξανδρινὰ περιοδικὰ «Νέα Ζωὴ» καὶ «Γράμματα» ὁ Γεώργιος Σκληρός», ὅμως εἶναι καταδικαστικὸς γιὰ τὸν νιτσεϊσμό, ἀπαξιεῖ δὲ νὰ ἀσχοληθῇ κἂν μὲ τὸν κομμουνισμό. Σὲ ἕνα δὲ σημείωμά του ἀποδοκιμάζει τὶς «νέες φιλοσοφικὲς ἰδέες τοῦ σωστοῦ τῆς ὑπερισχύσεως τοῦ δυνατοῦ». (Ἀντιθέτως ἀπὸ τὸν ἐνθέρμως νιτσεϊκό, τὴν ἴδια ἐποχή, Νίκο Καζαντζάκη. Σημειώνω δὲ τὴν στέρεη, μαθηματικὴ θὰ ἔλεγα, λογικὴ καὶ ὄχι ψευτοσυναισθηματική, ἐπιχειρηματολογία τοῦ Καβάφη στὸ ἐν λόγῳ σημείωμα.) Σημειώνει ὁ Καργάκος (σελ. 37): «Εἶναι σαφὴς ὁ ὑπαινιγμὸς γιὰ τον νιτσεϊκὸ ὑπερανθρωπισμό. Αὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει ἀπόρριψη καὶ τῶν φασιστικῶν ἰδεῶν, ὅπως τουλάχιστον ἐκφράζονταν διὰ τοῦ Μαρινέττι.»
«Μεταξὺ τῶν πολλῶν συναντήσεων ποὺ εἶχε στὴ ζωή του ὁ Καβάφης πρέπει νὰ συγκαταλεχθεῖ καὶ ὁ Μαρινέττι. «Ὅταν ὁ τελευταῖος ἀποκάλεσε τὸν Καβάφη φουτουριστή, ἐκεῖνος διαφώνησε, ἀλλὰ ὁ Μαρινέττι ἐπέμεινε: «Ὅποιος προηγεῖται τῆς ἐποχῆς του στὴν τέχνη ἢ τὴ ζωὴ εἶναι φουτουριστής»» (Στὸ «...What these Ithaces mean. - ἢ ...ἡ Ἰθάκες τὶ σημαίνουν. - Ἀναγνώσεις στὸν Καβάφη», Ε.Λ.Ι.Α., Ἀθήνα 2002, σελ. 41)» (Καργάκος, σελ. 48) (Σημ. δική μου: Ἄλλωστε, «Ὁ Καβάφης εἶναι ποιητὴς ὑπερμοντέρνος, ποιητὴς τῶν μελλουσῶν γενναιῶν», ὑπαγόρευσε ὁ ἴδιος ὁ ποιητὴς γιὰ τὸν ἑαυτὸ του τὸ 1930, κριτικὴ ἡ ὁποία ἐδημοσιεύθη σὲ γαλλικὸ περιοδικό.)
Κλείνουμε τὸ θέμα αὐτό. Πολλὰ καὶ πολὺ ἐνδιαφέροντα γιὰ τὸν μεγάλο ποιητὴ μπορεῖ νὰ διαβάσῃ κανεὶς στὸ βιβλίο. Δράττομαι ὅμως τῆς εὐκαιρίας νὰ σημειώσω τὸ ἐξῆς. Στὸ παρὸν ἱστολόγιο, καὶ ἀλλοῦ, ἀρκετὰ χρόνια τώρα, συνοδεύω τὸ προφίλ μου μὲ τὸν περίφημον στίχον:
Προσφάτως, στὶς στῆλες τῆς «Καθημερινῆς» γίναμε μάρτυρες ἑνὸς θλιβεροῦ φαινομένου. Νὰ βλέπουμε τὸν Παντελῆ Μπουκάλα («Οι ποιητικοί αφορισμοί σαν Νόμοι της Ιστορίας», 14-2-2010) νὰ πασχίζῃ νὰ ἀποδυναμώσῃ τὸν στίχο αὐτόν, ὁ ὁποῖος, ὅπως λέγει ὁ ἴδιος ὁ Π.Μ., «ἀπὸ παλιὰ» τοῦ προκαλοῦσε «ἀμηχανία»! Διότι εἶναι ὁ στίχος πολὺ «ἀπόλυτος», πολὺ ἐθνικιστικὸς βρὲ ἀδερφέ!
Τὸ φαινόμενο εἶναι τραγελαφικόν -καὶ νοσηρόν. Θυμᾶστε ὅλοι τὴν ψυχοπαθολογικὴ περίπτωσι τοῦ Ἄκη Γαβριηλίδη μὲ τὸ «Ἡ ἀθεράπευτη νεκροφιλία τοῦ ριζοσπαστικοῦ πατριωτισμοῦ: Ρίτσος - Ἐλύτης - Θεοδωράκης - Σβορῶνος». Ἢ παλαιότερα τὸν Τάκη Καγιαλῆ μὲ τὸν «ἀντιδραστικὸ μοντερνισμὸ» τοῦ Νίκου Ἐγγονόπουλου. Ὁ Παντελῆς Μπουκάλας διεκδικεῖ πλέον ἐπαξίως θέσιν στὴν χορεία τῶν συμπλεγματικῶν ἑλληνόφοβων...
Τὶ βρῆκε νὰ πῇ ὁ ἄνθρωπος... Εἶναι, λέει, ταφικὸ ἐπίγραμμα ὁ στίχος, ἄρα ὑπερβολικός, εἶναι, λέει, φανταστικὸ πρόσωπο ὁ συγκεκριμένος Ἀντίοχος, καὶ μᾶλλον βάρβαρος... Μά, ἄνθρωπε μου, ὑπερβολὴ εἶναι τὸ ὅτι ὁ ὁποιοσδήποτε βάρβαρος ἢ ἄλλος κενόδοξος μπορεῖ νὰ εἶναι «ἑλληνικός», ὄχι τὸ ὅτι τὸ ἑλληνικόν, αὐτὸν τοῦτον, εἶναι τὸ ὕψιστον παρ᾿ ἀνθρώποις, ὥστε ὅλοι, Ἕλληνες καὶ βάρβαροι, ἄξιοι καὶ ἀνάξιοι νὰ τὸ ἐπικαλοῦνται! Λὲς καὶ ὅταν ὁ «ἡγεμὼν ἐκ δυτικῆς Λιβύης», βάρβαρος καὶ κούφιος ὥν, παριστάνει ἀναξίως τὸν Ἕλληνα, αὐτὸ μειώνει τὸν ἑλληνισμό, καὶ ὄχι τὸν κούφιο ἑλληνίζοντα!
Λοιπόν, δὲν ξέρω ἀπὸ τὶ σύμπλεγμα μειονεξίας κατατρύχεται ὁ Παντελῆς Μπουκάλας ὥστε νὰ τοῦ φέρνει «ἀμηχανία» ὁ στίχος τοῦ Καβάφη, ὁ ἴδιος ὁ Καβάφης, πάντως, ὄχι μόνον ἀμηχανία δὲν αἰσθανόταν, ἀλλὰ τὸ 1930 ἐδήλωσε σὲ ἕναν Ἀθηναῖο δημοσιογράφο: «Ἐὰν τοῦ λόγου σας μὲ πάρετε καὶ διὰ σοβινιστήν, τόσο τὸ καλύτερον. Καὶ ἂν μὲ γράψετε ὡς τοιοῦτον (δηλ. σοβινιστή), δὲν θὰ μὲ κακοφανεῖ.» [3] Τὸ ἴδιο θὰ ἐδήλωνε, ὑποθέτω, καὶ στὸν κ. Μπουκάλα. Τὸ μόνον ποὺ θὰ ἀπεχθανόταν θὰ ἦταν νὰ πασχίζῃ ὁ τελευταῖος νὰ τὸν παρουσιάσῃ ὡς «προοδευτικό» «ἀντιρατσιστή».
Σημειώσεις:
[1] Καργάκος, σελ. 256:
«Τὸ 2002 ὁ Ῥένος Ἀποστολίδης καὶ οἱ γιοί του Ἥρκος καὶ Στάντης ἔθεσαν σὲ κυκλοφορία μιὰ νέα ἔκδοση τῶν δημοσιευμένων ποιημάτων τοῦ Καβάφη, μὲ ἄφθονη καὶ ἀξιολογημένη βιβλιογραφία, μὲ ἄφθονα σχόλια, [...] καὶ μιὰ εἰσαγωγή, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσπῶ τὴν ἀκόλουθη περικοπή, διότι συμφωνεῖ μὲ τὸ βαθύτερο credo, ποὺ εἶχα ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ὅπου ἐδέσποζε ὁ λόγος τοῦ Τσίρκα στὴν ἀριστερὴ διανόηση:
«Γιὰ πολλὰ χρόνια ἡ καβαφικὴ Ἔρευνα στοίχειωσε ἀπὸ τὴ λυσσαλέα (στὰ ὅρια τῆς γραφικότητας!) διένεξη δύο Αἰγυπτιωτῶν [Σημ. Σ.Ι.Κ.: Τίμου Μαλάνου - Στρατῆ Τσίρκα], ποὺ νεαροὶ γνωρίσαν μεγάλον ἤδη τὸν Καβάφη, μαγνητισμένοι ὅπως τὰ ἐφήμερα φτερωτὰ μυρμήγκια γύρω ἀπὸ τὴ λάμπα τοῦ γραφείου κάθε «ἀναγνωρισμένου», κ᾿ ὕστερα μιὰ ζωὴ ἀξίωναν πὼς κατεῖχαν ἀπὸ πρῶτο χέρι, αὐτοὶ μόνον, τὰ μυστικὰ τοῦ γέρου τῆς Ἀλεξάνδρειας. Ὁ ἕνας, ὕπουλος ἐπικριτής του ἐν ζωῇ, κ᾿ ὑστερόβουλος «ἀπολογητής» του μετὰ θάνατον, ἑστίασε τὸ φακὸ στὸν ἰδιότυπο ἐρωτισμό του, καὶ σὰν νέος Φρόυντ ἑρμήνευσε σύμπασα τὴν καβαφικὴ δημιουργία ὡς συγκεκαλυμμένη ἔκφραση μιᾶς καταπιεσμένης libido. Ὁ ἄλλος, συνοδοιπόρος τῆς Ἀριστερᾶς, ἐπινόησε μιὰ ἀνύπαρκτη πολιτικὴ ἰδεολογία τοῦ Καβάφη κι ἀνέλυσε τὸ ἔργο του ὡς δῆθεν συμβολικὸ ἀνένδοτων κοινωνικῶν ἀγώνων, ἀποπειρώμενος νὰ παράσχῃ ὀψίμως ὑπηρεσίες καὶ πρὸς τὴν παράταξή του, ποὺ ἀδυνατοῦσε ὡς τότε νὰ ἐναγκαλισθῆ τὸν μονήρη ἐστὲτ καὶ δοσμένον ἀποκλειστικὰ στὰ προσωπικά του πάθη ποιητῆ.»
(«Κ.Π. Καβάφης, Ἄπαντα τὰ δημοσιευμένα ποιήματα», σχόλια Ῥένου, Ἥρκου καὶ Στὰντη Ἀποστολίδη, ἐκδ. «Τὰ Νέα Ἑλληνικά», Ἀθήνα 2002, σελ. XIX.)»
[2] Δικαίως, σημειώνω ἐγώ. Καὶ δὲν πρέπει νὰ κάνουμε ἐτεροχρονισμούς. Ἀλίμονο ἐὰν ἀνθρωποι πνευματικοί, εὐφυεῖς, εὐαίσθητοι καὶ ὑψηλόφρονες, δὲν συγκινοῦνται ἀπὸ τὴν ὁποιαδήποτε νέα ἐπαναστατικὴ ἰδέα ποὺ ἀντιτίθεται στὸν σάπιο ἀστικὸ ὑλισμό. Κάθε πνευματικὸς ἄνθρωπος εἶναι ἐπαναστάτης. Δέχομαι ὅμως καὶ αὐτὸν ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἀπορρίπτει τὴν ἐπιφανειακότητα καὶ τὸ ψεῦδος τῆς συμβατικῆς ζωῆς, ἀπορρίπτει ὅμως καὶ τὴν ἐπιφανειακότητα καὶ τὸ ψεῦδος τῶν ὑποτιθεμένων ἐπαναστάσεων καὶ γίνεται τελικῶς ἀντεπαναστάτης ἀπὸ ἐπαναστατικότητα· ἡ ἐπαναστατικότης τοῦ συντηρητισμοῦ. Ἔτσι, καὶ ἕνας ἀστὸς ὑπερασπιστὴς τοῦ κατεστημένου, μπορεῖ νὰ διακρίνεται ἀπὸ πνευματικὴ τόλμη. «Ἀξία ἔχει ὄχι τὸ τί πιστεύεις, ἀλλὰ τὸ πῶς πιστεύεις ὁτιδήποτε πιστεύεις», συμβούλευσε κάποτε τοὺς νέους ὁ Ἰωάννης Συκουτρῆς.
[3] Καργάκος, σελ. 209:
«Ὁ Καβάφης [...] δὲν εἶχε μέσα του τίποτα τὸ ἡρωικὸ, ἐνῶ ποθοῦσε τὸν ἡρωισμό. (Ὁ Καβάφης -κι αὐτὸ εἶναι ἔντονα φανερὸ στὴ μὴ ἡδονιστικὴ ποίησή του- τρέφει βαθύτατο θαυμασμὸ πρὸς τοὺς «ἥρωες τῆς αὐταπάρνησης», ὅπως τοὺς λέει ὁ Νίτσε. Ὄχι ὅμως πρὸς τὴ σκληρότητα.) Ἦταν ἕνας Σιδώνιος νέος, γενναῖος μόνο γιὰ γράμματα καὶ ἡδονή. [...] Ὡστόσο, ἡ ψυχή του εἶναι ὄχι μὲ τὸν Σιδώνιο νέο, ἀλλὰ μὲ τὸν Αἰσχύλο. Τὸ 1930 αὐτὸς ὁ δῆθεν κοσμοπολίτης ἔκανε μιὰ δήλωση σ᾿ ἕναν Ἀθηναῖο δημοσιογράφο, ἡ ὁποία πρέπει κάποτε νὰ μᾶς ἀπασχολήσει: «Ἐὰν τοῦ λόγου σας μὲ πάρετε καὶ διὰ σοβινιστήν, τόσο τὸ καλύτερον. Καὶ ἂν μὲ γράψετε ὡς τοιοῦτον (δηλ. σοβινιστή), δὲν θὰ μὲ κακοφανεῖ.» (Μαν. Γιαλουράκης, «Καβάφης, Ἀπὸ τὸν Πρίαπο στὸν Μάρξ», ἐκδ. Ὀλκός, σελ. 191).
Καργάκος σελ. 38:
«Δὲν θεωρῶ σωστὸ νὰ ὀνομάζουμε τὸν Καβάφη κοσμοπολίτη. Ὁ Καβάφης δὲν ἦταν πολίτης τοῦ κόσμου, ἦταν ἕνας Ἕλλην τοῦ κόσμου.»
Καργάκος, σελ. 140:
«Γράφει γιὰ τὴν ἑλληνικότητα τοῦ ποιητῆ ὁ Κωστῆς Δημαρᾶς:
«ὁ Καβάφης εἶναι φανατικὸς ἐθνικόφρων [ἡ ὑπογράμμισις τοῦ Δημαρᾶ], ὅπως μαρτυροῦν ὅσοι τὸν ἐγνώρισαν, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴ δράση του στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ ὅπως φανερώνεται στὰ ποιήματά του.» (Κ.Θ. Δημαρᾶς, «Ἱστορία τῆς Νεοελληνικῆς λογοτεχνίας», Δ' ἔκδοση, ἔκδ. Ἴκαρος, 1968, σελ. 457)»
Ὅπως σημειώνει ὁ Καργάκος, ὁ Καβάφης «πρέπει νὰ εἶχε μελετήσει τὶς θεωρίες τοῦ Νίτσε, ἔστω καὶ ἐγκυκλοπαιδικῶς, πρέπει νὰ εἶχε ὑπόψη του τὶς ἀπόψεις ποὺ διατύπωνε στὰ Ἀλεξανδρινὰ περιοδικὰ «Νέα Ζωὴ» καὶ «Γράμματα» ὁ Γεώργιος Σκληρός», ὅμως εἶναι καταδικαστικὸς γιὰ τὸν νιτσεϊσμό, ἀπαξιεῖ δὲ νὰ ἀσχοληθῇ κἂν μὲ τὸν κομμουνισμό. Σὲ ἕνα δὲ σημείωμά του ἀποδοκιμάζει τὶς «νέες φιλοσοφικὲς ἰδέες τοῦ σωστοῦ τῆς ὑπερισχύσεως τοῦ δυνατοῦ». (Ἀντιθέτως ἀπὸ τὸν ἐνθέρμως νιτσεϊκό, τὴν ἴδια ἐποχή, Νίκο Καζαντζάκη. Σημειώνω δὲ τὴν στέρεη, μαθηματικὴ θὰ ἔλεγα, λογικὴ καὶ ὄχι ψευτοσυναισθηματική, ἐπιχειρηματολογία τοῦ Καβάφη στὸ ἐν λόγῳ σημείωμα.) Σημειώνει ὁ Καργάκος (σελ. 37): «Εἶναι σαφὴς ὁ ὑπαινιγμὸς γιὰ τον νιτσεϊκὸ ὑπερανθρωπισμό. Αὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει ἀπόρριψη καὶ τῶν φασιστικῶν ἰδεῶν, ὅπως τουλάχιστον ἐκφράζονταν διὰ τοῦ Μαρινέττι.»
«Μεταξὺ τῶν πολλῶν συναντήσεων ποὺ εἶχε στὴ ζωή του ὁ Καβάφης πρέπει νὰ συγκαταλεχθεῖ καὶ ὁ Μαρινέττι. «Ὅταν ὁ τελευταῖος ἀποκάλεσε τὸν Καβάφη φουτουριστή, ἐκεῖνος διαφώνησε, ἀλλὰ ὁ Μαρινέττι ἐπέμεινε: «Ὅποιος προηγεῖται τῆς ἐποχῆς του στὴν τέχνη ἢ τὴ ζωὴ εἶναι φουτουριστής»» (Στὸ «...What these Ithaces mean. - ἢ ...ἡ Ἰθάκες τὶ σημαίνουν. - Ἀναγνώσεις στὸν Καβάφη», Ε.Λ.Ι.Α., Ἀθήνα 2002, σελ. 41)» (Καργάκος, σελ. 48) (Σημ. δική μου: Ἄλλωστε, «Ὁ Καβάφης εἶναι ποιητὴς ὑπερμοντέρνος, ποιητὴς τῶν μελλουσῶν γενναιῶν», ὑπαγόρευσε ὁ ἴδιος ὁ ποιητὴς γιὰ τὸν ἑαυτὸ του τὸ 1930, κριτικὴ ἡ ὁποία ἐδημοσιεύθη σὲ γαλλικὸ περιοδικό.)
Κλείνουμε τὸ θέμα αὐτό. Πολλὰ καὶ πολὺ ἐνδιαφέροντα γιὰ τὸν μεγάλο ποιητὴ μπορεῖ νὰ διαβάσῃ κανεὶς στὸ βιβλίο. Δράττομαι ὅμως τῆς εὐκαιρίας νὰ σημειώσω τὸ ἐξῆς. Στὸ παρὸν ἱστολόγιο, καὶ ἀλλοῦ, ἀρκετὰ χρόνια τώρα, συνοδεύω τὸ προφίλ μου μὲ τὸν περίφημον στίχον:
«Ὑπῆρξεν ἔτι τὸ ἄριστον ἐκεῖνο, Ἑλληνικὸς - ἰδιότητα δὲν ἔχ᾿ ἡ ἀνθρωπότης τιμιοτέραν· εἰς τοὺς θεοὺς εὐρίσκονται τὰ πέραν.»
(Κ.Π. Καβάφης, «Ἐπιτύμβιον Ἀντιόχου, βασιλέως Κομμαγηνῆς»)
Προσφάτως, στὶς στῆλες τῆς «Καθημερινῆς» γίναμε μάρτυρες ἑνὸς θλιβεροῦ φαινομένου. Νὰ βλέπουμε τὸν Παντελῆ Μπουκάλα («Οι ποιητικοί αφορισμοί σαν Νόμοι της Ιστορίας», 14-2-2010) νὰ πασχίζῃ νὰ ἀποδυναμώσῃ τὸν στίχο αὐτόν, ὁ ὁποῖος, ὅπως λέγει ὁ ἴδιος ὁ Π.Μ., «ἀπὸ παλιὰ» τοῦ προκαλοῦσε «ἀμηχανία»! Διότι εἶναι ὁ στίχος πολὺ «ἀπόλυτος», πολὺ ἐθνικιστικὸς βρὲ ἀδερφέ!
Τὸ φαινόμενο εἶναι τραγελαφικόν -καὶ νοσηρόν. Θυμᾶστε ὅλοι τὴν ψυχοπαθολογικὴ περίπτωσι τοῦ Ἄκη Γαβριηλίδη μὲ τὸ «Ἡ ἀθεράπευτη νεκροφιλία τοῦ ριζοσπαστικοῦ πατριωτισμοῦ: Ρίτσος - Ἐλύτης - Θεοδωράκης - Σβορῶνος». Ἢ παλαιότερα τὸν Τάκη Καγιαλῆ μὲ τὸν «ἀντιδραστικὸ μοντερνισμὸ» τοῦ Νίκου Ἐγγονόπουλου. Ὁ Παντελῆς Μπουκάλας διεκδικεῖ πλέον ἐπαξίως θέσιν στὴν χορεία τῶν συμπλεγματικῶν ἑλληνόφοβων...
Τὶ βρῆκε νὰ πῇ ὁ ἄνθρωπος... Εἶναι, λέει, ταφικὸ ἐπίγραμμα ὁ στίχος, ἄρα ὑπερβολικός, εἶναι, λέει, φανταστικὸ πρόσωπο ὁ συγκεκριμένος Ἀντίοχος, καὶ μᾶλλον βάρβαρος... Μά, ἄνθρωπε μου, ὑπερβολὴ εἶναι τὸ ὅτι ὁ ὁποιοσδήποτε βάρβαρος ἢ ἄλλος κενόδοξος μπορεῖ νὰ εἶναι «ἑλληνικός», ὄχι τὸ ὅτι τὸ ἑλληνικόν, αὐτὸν τοῦτον, εἶναι τὸ ὕψιστον παρ᾿ ἀνθρώποις, ὥστε ὅλοι, Ἕλληνες καὶ βάρβαροι, ἄξιοι καὶ ἀνάξιοι νὰ τὸ ἐπικαλοῦνται! Λὲς καὶ ὅταν ὁ «ἡγεμὼν ἐκ δυτικῆς Λιβύης», βάρβαρος καὶ κούφιος ὥν, παριστάνει ἀναξίως τὸν Ἕλληνα, αὐτὸ μειώνει τὸν ἑλληνισμό, καὶ ὄχι τὸν κούφιο ἑλληνίζοντα!
Λοιπόν, δὲν ξέρω ἀπὸ τὶ σύμπλεγμα μειονεξίας κατατρύχεται ὁ Παντελῆς Μπουκάλας ὥστε νὰ τοῦ φέρνει «ἀμηχανία» ὁ στίχος τοῦ Καβάφη, ὁ ἴδιος ὁ Καβάφης, πάντως, ὄχι μόνον ἀμηχανία δὲν αἰσθανόταν, ἀλλὰ τὸ 1930 ἐδήλωσε σὲ ἕναν Ἀθηναῖο δημοσιογράφο: «Ἐὰν τοῦ λόγου σας μὲ πάρετε καὶ διὰ σοβινιστήν, τόσο τὸ καλύτερον. Καὶ ἂν μὲ γράψετε ὡς τοιοῦτον (δηλ. σοβινιστή), δὲν θὰ μὲ κακοφανεῖ.» [3] Τὸ ἴδιο θὰ ἐδήλωνε, ὑποθέτω, καὶ στὸν κ. Μπουκάλα. Τὸ μόνον ποὺ θὰ ἀπεχθανόταν θὰ ἦταν νὰ πασχίζῃ ὁ τελευταῖος νὰ τὸν παρουσιάσῃ ὡς «προοδευτικό» «ἀντιρατσιστή».
Σημειώσεις:
[1] Καργάκος, σελ. 256:
«Τὸ 2002 ὁ Ῥένος Ἀποστολίδης καὶ οἱ γιοί του Ἥρκος καὶ Στάντης ἔθεσαν σὲ κυκλοφορία μιὰ νέα ἔκδοση τῶν δημοσιευμένων ποιημάτων τοῦ Καβάφη, μὲ ἄφθονη καὶ ἀξιολογημένη βιβλιογραφία, μὲ ἄφθονα σχόλια, [...] καὶ μιὰ εἰσαγωγή, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσπῶ τὴν ἀκόλουθη περικοπή, διότι συμφωνεῖ μὲ τὸ βαθύτερο credo, ποὺ εἶχα ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ὅπου ἐδέσποζε ὁ λόγος τοῦ Τσίρκα στὴν ἀριστερὴ διανόηση:
«Γιὰ πολλὰ χρόνια ἡ καβαφικὴ Ἔρευνα στοίχειωσε ἀπὸ τὴ λυσσαλέα (στὰ ὅρια τῆς γραφικότητας!) διένεξη δύο Αἰγυπτιωτῶν [Σημ. Σ.Ι.Κ.: Τίμου Μαλάνου - Στρατῆ Τσίρκα], ποὺ νεαροὶ γνωρίσαν μεγάλον ἤδη τὸν Καβάφη, μαγνητισμένοι ὅπως τὰ ἐφήμερα φτερωτὰ μυρμήγκια γύρω ἀπὸ τὴ λάμπα τοῦ γραφείου κάθε «ἀναγνωρισμένου», κ᾿ ὕστερα μιὰ ζωὴ ἀξίωναν πὼς κατεῖχαν ἀπὸ πρῶτο χέρι, αὐτοὶ μόνον, τὰ μυστικὰ τοῦ γέρου τῆς Ἀλεξάνδρειας. Ὁ ἕνας, ὕπουλος ἐπικριτής του ἐν ζωῇ, κ᾿ ὑστερόβουλος «ἀπολογητής» του μετὰ θάνατον, ἑστίασε τὸ φακὸ στὸν ἰδιότυπο ἐρωτισμό του, καὶ σὰν νέος Φρόυντ ἑρμήνευσε σύμπασα τὴν καβαφικὴ δημιουργία ὡς συγκεκαλυμμένη ἔκφραση μιᾶς καταπιεσμένης libido. Ὁ ἄλλος, συνοδοιπόρος τῆς Ἀριστερᾶς, ἐπινόησε μιὰ ἀνύπαρκτη πολιτικὴ ἰδεολογία τοῦ Καβάφη κι ἀνέλυσε τὸ ἔργο του ὡς δῆθεν συμβολικὸ ἀνένδοτων κοινωνικῶν ἀγώνων, ἀποπειρώμενος νὰ παράσχῃ ὀψίμως ὑπηρεσίες καὶ πρὸς τὴν παράταξή του, ποὺ ἀδυνατοῦσε ὡς τότε νὰ ἐναγκαλισθῆ τὸν μονήρη ἐστὲτ καὶ δοσμένον ἀποκλειστικὰ στὰ προσωπικά του πάθη ποιητῆ.»
(«Κ.Π. Καβάφης, Ἄπαντα τὰ δημοσιευμένα ποιήματα», σχόλια Ῥένου, Ἥρκου καὶ Στὰντη Ἀποστολίδη, ἐκδ. «Τὰ Νέα Ἑλληνικά», Ἀθήνα 2002, σελ. XIX.)»
[2] Δικαίως, σημειώνω ἐγώ. Καὶ δὲν πρέπει νὰ κάνουμε ἐτεροχρονισμούς. Ἀλίμονο ἐὰν ἀνθρωποι πνευματικοί, εὐφυεῖς, εὐαίσθητοι καὶ ὑψηλόφρονες, δὲν συγκινοῦνται ἀπὸ τὴν ὁποιαδήποτε νέα ἐπαναστατικὴ ἰδέα ποὺ ἀντιτίθεται στὸν σάπιο ἀστικὸ ὑλισμό. Κάθε πνευματικὸς ἄνθρωπος εἶναι ἐπαναστάτης. Δέχομαι ὅμως καὶ αὐτὸν ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἀπορρίπτει τὴν ἐπιφανειακότητα καὶ τὸ ψεῦδος τῆς συμβατικῆς ζωῆς, ἀπορρίπτει ὅμως καὶ τὴν ἐπιφανειακότητα καὶ τὸ ψεῦδος τῶν ὑποτιθεμένων ἐπαναστάσεων καὶ γίνεται τελικῶς ἀντεπαναστάτης ἀπὸ ἐπαναστατικότητα· ἡ ἐπαναστατικότης τοῦ συντηρητισμοῦ. Ἔτσι, καὶ ἕνας ἀστὸς ὑπερασπιστὴς τοῦ κατεστημένου, μπορεῖ νὰ διακρίνεται ἀπὸ πνευματικὴ τόλμη. «Ἀξία ἔχει ὄχι τὸ τί πιστεύεις, ἀλλὰ τὸ πῶς πιστεύεις ὁτιδήποτε πιστεύεις», συμβούλευσε κάποτε τοὺς νέους ὁ Ἰωάννης Συκουτρῆς.
[3] Καργάκος, σελ. 209:
«Ὁ Καβάφης [...] δὲν εἶχε μέσα του τίποτα τὸ ἡρωικὸ, ἐνῶ ποθοῦσε τὸν ἡρωισμό. (Ὁ Καβάφης -κι αὐτὸ εἶναι ἔντονα φανερὸ στὴ μὴ ἡδονιστικὴ ποίησή του- τρέφει βαθύτατο θαυμασμὸ πρὸς τοὺς «ἥρωες τῆς αὐταπάρνησης», ὅπως τοὺς λέει ὁ Νίτσε. Ὄχι ὅμως πρὸς τὴ σκληρότητα.) Ἦταν ἕνας Σιδώνιος νέος, γενναῖος μόνο γιὰ γράμματα καὶ ἡδονή. [...] Ὡστόσο, ἡ ψυχή του εἶναι ὄχι μὲ τὸν Σιδώνιο νέο, ἀλλὰ μὲ τὸν Αἰσχύλο. Τὸ 1930 αὐτὸς ὁ δῆθεν κοσμοπολίτης ἔκανε μιὰ δήλωση σ᾿ ἕναν Ἀθηναῖο δημοσιογράφο, ἡ ὁποία πρέπει κάποτε νὰ μᾶς ἀπασχολήσει: «Ἐὰν τοῦ λόγου σας μὲ πάρετε καὶ διὰ σοβινιστήν, τόσο τὸ καλύτερον. Καὶ ἂν μὲ γράψετε ὡς τοιοῦτον (δηλ. σοβινιστή), δὲν θὰ μὲ κακοφανεῖ.» (Μαν. Γιαλουράκης, «Καβάφης, Ἀπὸ τὸν Πρίαπο στὸν Μάρξ», ἐκδ. Ὀλκός, σελ. 191).
Καργάκος σελ. 38:
«Δὲν θεωρῶ σωστὸ νὰ ὀνομάζουμε τὸν Καβάφη κοσμοπολίτη. Ὁ Καβάφης δὲν ἦταν πολίτης τοῦ κόσμου, ἦταν ἕνας Ἕλλην τοῦ κόσμου.»
Καργάκος, σελ. 140:
«Γράφει γιὰ τὴν ἑλληνικότητα τοῦ ποιητῆ ὁ Κωστῆς Δημαρᾶς:
«ὁ Καβάφης εἶναι φανατικὸς ἐθνικόφρων [ἡ ὑπογράμμισις τοῦ Δημαρᾶ], ὅπως μαρτυροῦν ὅσοι τὸν ἐγνώρισαν, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴ δράση του στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ ὅπως φανερώνεται στὰ ποιήματά του.» (Κ.Θ. Δημαρᾶς, «Ἱστορία τῆς Νεοελληνικῆς λογοτεχνίας», Δ' ἔκδοση, ἔκδ. Ἴκαρος, 1968, σελ. 457)»
12 σχόλια:
Καλλίμαχε κάτι δεν πάει καλά με την επιστολή στο Σκριπ. Ο Λαγουδάκης με τον Καβάφη ήταν μάλλον εχθροί παρά φίλοι.
Καὶ ἐγὼ ἔχω ἐπιφυλάξεις (καὶ ὁ Καργάκος ἄλλωστε), διότι δὲν βρῆκα τίποτε ποὺ νὰ ἐπιβεβαιώνῃ (ἢ νὰ διαψεύδῃ) τὴν ὑπογραφὴ τοῦ Καβάφη στὸ τηλεγράφημα αὐτό. Καὶ «extraordinary claims require extraordinary evidence», λέγουν οἱ ἀγγλοσάξωνες. Πρὸς ἔρευναν. Τὰ ὑπόλοιπα βεβαίως μένουν.
(Καλὸ αὐτὸ γιὰ τὴν διαφωνία ἐπὶ τοῦ πνεύματος τῆς Ὑόρκης -ἀλλὰ πῶς μπορεῖ νὰ μπῇ ψιλὴ στὸ ὕψιλον; )
Συγχαρητήρια διά το άρθρον, Κρατύλε!
Δυστυχώς ο Καργάκος έπεσε θύμα μιας ογδοντάχρονης φάρσας κι έγραψε κάτι το τερατώδες με ελάχιστες επιφυλάξεις, ενώ αν είχε κάνει έρευνα δύο ημερών θα είχε βρει την αλήθεια. Ίσως να μην ήθελε και πολύ να τη βρει.
http://sarantakos.wordpress.com/2010/02/22/koroido/
Μάλιστα! Θὰ προσθέσω σχετικὴ παραπομπή.
Εξαιρετικό το άρθρο σου, Καλλίμαχε. Τα σχόλια στην σελίδα του Σαραντάκου δεν αποδεικνύουν απολύτως τίποτε. Άλλωστε, μου είναι αδιάφορο αν ο Καβάφης ήταν φασιστής ή κομμουνιστής. Μου αρκεί που ήταν ... Καβάφης.
Λοιπόν, φίλτατε Νικόλαε, σχετικῶς μὲ ὅσα γράφεις γιὰ τὸν Καργάκο. Τὴν συγκεκριμένη διάψευσι τὴν ἀνακάλυψες ἐσὺ τώρα, καὶ εὖγε. (Ὑπέθεσα ὅτι κάτι μπορεῖ νὰ εὕρισκες· ἐγὼ ἔψαξα πρώτα στὸ google ἀλλὰ καὶ στὸ books.google, γιὰ νὰ βεβαιωθῶ ὅτι δὲν ἔχει ἀναφερθεῖ τὸ θέμα -περίεργο μοῦ φάνηκε, διότι τὸ βιβλίο τοῦ Καργάκου ἐκδόθηκε πέρισυ, καὶ τὸ συγκεκριμένο εὕρημα ἦταν τουλάχιστον ἐντυπωσιακό, ἔστω γιὰ νὰ διαψευσθῇ (καὶ δὲν ξέρω ἐὰν εἶχε ἀναφερθεῖ καὶ σὲ παλαιότερη ἐργασία του)· ὄμως, οὔτε φωνὴ οὔτε ἀκρόασις (ὄχι μόνον τὸ εὕρημα, τὸ βιβλίο, καὶ τὰ ἄλλα βιβλία, γενικῶς), καὶ θὰ παρέμενε ἔτσι, ἐὰν δὲν ἔβλεπα ἐγὼ τὸ βίντεο καὶ δὲν ἔκανα λόγο στὸ Δίκτυο· μᾶλλον δίκιο ἔχουν ὅσοι λέγουν γιὰ συνωμοσία σιωπῆς, γιὰ τὸ ἀξιολογότατο ἔργο του, ὄχι γιὰ τὰ πιασάρικα εὑρήματα- καὶ τὰ ὑπόλοιπα τὰ ἄφησα γιὰ τοὺς προθύμους ὑμᾶς. (Τὸ μόνο ποὺ φοβοῦμαι λίγο, πάντως, εἶναι μὴν ἀρχίσουν διάφοροι νὰ διαδίδουν τὸ ἀπόκομμα, χωρὶς τὰ ὑπόλοιπα.))
Τώρα. Ἡ μελέτη τοῦ Καργάκου γιὰ τὸν Καβάφη εἶναι συστηματική, ὅπως λέγει, μέχρι τὸ 2003 (καὶ τότε δὲν ἦταν διαθέσιμα αὐτὰ ποὺ εἶναι σήμερα). Ἔκτοτε ἀφοσιώθηκε στὰ μεγάλα ἱστορικά του ἔργα (Ἀθῆναι καὶ Σπάρτη). Ἁπλῶς, τώρα (πέρισυ δηλαδή), μὲ προτροπὴ φίλων του, συγκέντρωσε τὶς παλαιὲς ἐργασίες του καὶ τὶς ἐδημοσίευσε.
Γενικότερη παρατήρησις, περὶ ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης. Πιστεύω ὅτι οἱ παλαιοὶ ἐπιστήμονες, λόγιοι, θὰ ἔλεγα, εὐρύτερα, δὲν συγκρίνονται κἂν -ὑπερέχουν- σὲ σχέσι μὲ τοὺς περισσότερους σημερινοὺς ἐρευνητές. Ὑπάρχουν ἐθνολόγοι μὲ τὴν μελέτη, τὸ διάβασμα, τὴν γνώσι τοῦ Φρέηζερ, ἢ ἱστορικοὶ σὰν τὸν Γίββωνα (μὲ ὅλους τοὺς περιορισμοὺς τῆς ἐποχῆς καὶ τῶν ἀντιλήψεών τους); Φιλόλογοι σὰν τοὺς παλαιοὺς ποὺ εἶχαν διαβάζει καὶ ἐνθυμοῦντο ὁλόκληρη τὴν ἀρχαία γραμματεία (ποὺ TLG...). Ἀρχαιολόγοι; (Θυμοῦμαι ποὺ γράφει ὁ Καροῦζος παραδείγματα· γιὰ τὸν ἱππέα «τοῦ Rampin», ἀλλὰ καὶ δυσκολότερες περιπτώσεις· βλέπει ὁ ἀρχαιολόγος ἕνα θραῦσμα καὶ ἀναγνωρίζει ὅτι βγῆκε ἀπὸ τὸ ἴδιο χέρι ποὺ ἔφτιαξε τὸ ἄλλο ἄσχετο θραῦσμα, ποὺ βρέθηκε ἀλλοῦ γι᾿ ἀλλοῦ, δεκαετίες πρίν· ἐπειδὴ τὸ θυμόταν, χωρὶς καμμιὰ βάσι δεδομένων στὸ PC... ἀπίστευτα πράγματα.) Ὑπάρχουν ἀκόμη σήμερα οἱ τελευταῖοι αὐτῶν τῶν λογίων. Ἕνας, ὁ Καργάκος. Γιὰ τὸν Καβάφη μόνον, μπορεῖ νὰ ἔχῃ διαβάσει περισσότερα βιβλία, καὶ ἐπιστημονικὰ περιοδικὰ ἴσως, ἀπὸ ὅσα ἐσύ, ἢ ἔστω ἐγώ, γιὰ ὁποιοδήποτε θέμα σὲ ὅλη μου τὴν ζωή (π.χ. δὲν ἔχεις διαβάσει τὸν Καργάκο!) Ἀλλὰ πιθανῶς δὲν ξέρει κἂν νὰ χειρίζεται ὑπολογιστή (ἀλλὰ ξέρουν οἱ μαθητές του). Ἐρώτημα. Ποιός εἶναι καλύτερος νὰ μιλήσῃ γιὰ ἕνα θέμα· ἕνας λόγιος ὰπὸ τοὺς παραπάνω ἢ ἕνας φοιτητὴς ποὺ ξέρει νὰ ψάχνῃ στὸ google; Ἀμφότερα χρειάζονται.
Κατὰ τ᾿ ἄλλα, τὸν Μαλάνο καὶ τὸν Τσίρκα τοὺς θάβουν, δικαιολογημένα, οἱ Ἀποστολίδηδες. Καὶ σημειωτέον ὅτι ἡ Ἀριστερὰ ἦταν ἐξ ἀρχῆς σφόδρα ἀντικαβαφική. Καὶ ἡ ἑλλαδοκεντρικὴ Δεξιά, βεβαίως, μὲ τὸν -δημοτικιστὴ πάντως- Παλαμᾶ, κ.ἄ. Ἡ Ἀριστερά, ὅμως, τοῦ ἀπέδιδε ὅλα τὰ κακὰ τοῦ κόσμου. Ἐκπρόσωπος τῆς παρακμάζουσας ἀριστοκρατίας καὶ ἀποικιοκρατίας, ἀρχαιολάτρης, «ἐθνικιστὴς» καὶ «φυλετιστής» (κατὰ τοὺς τότε ἀριστερούς), καθαρευουσιάνος (ὁ Ψυχάρης τὸν ὑβρίζει), καὶ ὁμοφυλόφιλος ἐπὶ πλέον (ἡ Ἀριστερὰ τῆς ἐποχῆς ἦταν σφόδρα πουριτανική). Τότε , ὁ Καργάκος ἦταν ἀπὸ τοὺς λίγους ἀριστεροὺς ποὺ τὸν ὑπερασπίζονταν! Πολὺ ἀργότερα, ἐπεχείρησαν νὰ τὸν προσεταιρισθοῦν. (Ἀλλά, τί νὰ κάνουμε, «o altra cosa» σὲ παρένθεσι, ὁ τῆς Κομμαγηνῆς Ἀντίοχος δὲν ἔχει· καὶ οἱ βάρβαροι Πάρθοι βασιλεῖς «φιλέλλην» γράφουν στὰ νομίσματά τους, ἑλληνιστί.)
Υ.Γ. Καὶ ἐγὼ τὸν προτιμῶ τὸν Καβάφη νὰ μὴν εἶναι φασίστας. Μοῦ ἀρέσει ὅπως εἶναι, δηλαδὴ Ἕλλην ἐθνικιστής. (Καί, φυσικά, πάνω ἀπ᾿ ὅλα, Καβάφης.)
Το αστείο είναι ότι το βιντεάκι αυτό ξεκίνησα να το βλέπω αλλά το σταμάτησα πριν περάσει στον Καβάφη, όταν ακόμα έλεγε για τη Λιβύη -καλά τα έλεγε εκεί, αν και άτυχος: έγινε η φασαρία με τους Ελβετούς κι έτσι προσωρινά κανείς πολίτης της Ένωσης δεν παίρνει βίζα για Λιβύη.
@KAΛΛΙΜΑΧΟΣ
Πολύ καλό άρθρο και σε ευχαριστώ για άλλη μια φορά.
Όσον αφορά τα σχόλια του φίλιού μας του Nίκου Σαραντάκου, όντως δεν αποδεικνύουν τίποτα πέραν, ίσως, αυτού του πολύ ειδικού.
Ο Καργάκος είναι όντως ένα γιγάντιος λόγιος της Αριστεράς(παληότερα, δυστυχώς, και του δογματικού μαρξισμού), και κριτικός λογοτεχνίας και, ας πούμε, "αντικειμενικός". Προσωπικά, είχα εντυπωσιαστεί ιδιαίτερα από το βιβλίο του "Η πολιτική σκέψη του Παπαδιαμάντη", από εκδ. Αρμός.Τα σχόλια συνεπώς που στοχεύουν να απαξιώνουν απαξιώνουν τους σχολιογράφους μάλλον.
Τέλος, σου επισημαίνω, αν δεν το έχεις δει, τα γέμοντα κακίας και απαίδευτα του παλαιοημερολογητή του σοβιετικού τυπου λενινιστικού μαρξισμού καθηγητή, νομίζω, Γ. Βελούδη στο νέο άρθρο του στην "σαββατιάτικη Ε", όπου -μέσα στις άλλες συνήθειες αθλιότητες-, αποκαλεί τον Περικλή Γιαννόπουλο..... "πρόδρομο του ελληνικού φασισμού"!!!!!!!! Βεβαίως, έχει διαπράξει εβδομηκοντάκις επτά χειρότερα ο εν λόγω, αλλά, νομίζω, το θέμα αυτό σε αφορά άμεσα. :-) Ευχαριστώ για την φιλοξενία!!!
ΥΓ Και μία διόρθωση: όπως και ο ίδιος ο Καργάκος έχει υπογραμμίσει στο παραπάνω βιβλίο: οι γλωσσικές αντιλήψεις δεν συνδέονται απαραίτητα, παρά το πώς θα το ήθελαν ορισμένοι κονδυλοφόροι, με τις πολιτικές αντιλήψεις. Ο Ψυχάρης, λοιπόν, αν και ..."υπερμαλλιαρός", ήταν, λέει ο Καργάκος, "βασιλόφρων μέχρι μυελού οστέων". :-)
"Δὲν μένω στὸ ὅτι ὁ Καβάφης ἦταν ἕνα ἄτομο προβληματικό. Ὑποστηρίζω ὅτι ὁ ἴδιος ἦταν -καὶ εἶναι- ἕνα ἀπέραντο πρόβλημα, ἕνα τεράστιο σὰν τὴ Σφίγγα ἐρωτηματικό, ποὺ κι ἂν νομίσεις πὼς ἔχεις ἀπαντήσει, ἤδη σοῦ ἔχει δημιουργήσει ἄπειρα ἄλλα ἐρωτηματικά. Ἕνα παράδειγμα: στὴν ἰδιορρυθμία τῆς προσωπικῆς του συμπεριφορᾶς καὶ στὴν ἰδιόρρυθμη ἐρωτογραφία του..." Μάλιστα. Υπέροχα. Οτιδήποτε διαφορετικό για τον κ.Καργάκο είναι... προβληματικό, ιδιόρρυθμο και εγώ δεν ξέρω τι άλλο. Στο επόμενο βιβλίο του να μας πει τι δεν είναι προβληματικό και ιδιόρρυθμο, για να ξέρουμε. Προηγουμένως βέβαια να βεβαιωθεί, μην έχουμε ατυχήματα πάλι σαν και αυτό της πολιτικής ἐρωτοτροπίας με τον φασισμό...
Ἄστοχο τὸ σχόλιό σου. Τὸ «προβληματικὸς» ὲδῶ δὲν ἔχει ἠθικὴ χροιά, καὶ μάλιστα τοῦ εἴδους «οἱ κακοὶ ὁμοφυλόφιλοι», ὅπως τὸ ἐρμηνεύεις. Ὅσο γιὰ τὶς παραξενιές, τὶς ἰδιοτροπίες καὶ ἄλλα πολλὰ μεγάλων συγγραφέων καὶ καλλιτεχνῶν... ποῦ νὰ δῇς καὶ μέθυσους καὶ ναρκομανεῖς, ἀντικοινωνικοὺς καὶ ἀπροσάρμοστους, παρανοϊκούς καὶ τρελοὺς καὶ ὅ,τι θέλεις μεταξὺ τῶν μεγάλων. Οὐδὲν τὸ παράξενον στὴν παραξενιὰ τῶν ἰδιοφυῶν προσωπικοτήτων. Λοιπόν, ἂς μὴν προσεγγίζουμε ἠθικιστικῶς τὸ θέμα -διότι αὐτὸ τελικῶς κάνεις ἐσὺ τώρα, ὄχι ὁ Καργάκος.
Κοντολογίς:
α) κάποτε, κάπου γράφτηκε το όνομα του Καβάφη και σχετίστηκε με μια πολιτική ιδεολογία
β) σήμερα, κάποιοι ισχυρίζονται πως επειδή εκ των υστέρων αρνήθηκε τη συμμετοχή του ένας από αυτούς που βρίσκονται στην ίδια λίστα με τον Καβάφη, τότε αποδεικνύεται η μη συμμετοχή του Καβάφη
Προφανώς, δεν «αποδεικνύεται» κάτι. Δεν ξέρουμε αν ήταν «φασίστας» ή «αντιφασίστας», αλλά σίγουρα γνωρίζουμε πως όταν έλεγε πως είναι «ελληνικός» και «φυλετικός», κάτι θα εννοούσε. Κάτι διαφορετικό, που δεν μπορούν να χωνέψουν όσοι έχουν ταυτίσει την ομοφυλοφιλία με φοκλόρ πανηγύρια και κρατικές επιδοτήσεις «ακτιβιστών».
Τι δεν θα έδινα για να ζούσε ο Χατζιδάκις. Θα βοηθούσε αρκετά να ξεπεράσουν την εννοιολογική τους σύγχυση ορισμένοι.
Δημοσίευση σχολίου